Intellectuele eigendomsrecht: het exclusieve gebruiksrecht voor je eigen geestelijke creatie. Deze rechten hebben betrekking op creatieve prestaties. Dit zijn de regels die van belang zijn op de entertainmentmarkt. Die rechten zien er op toe dat hun inspanningen beloond worden en zorgen ervoor dat anderen daarmee niet ‘zomaar’ aan de haal kunnen gaan. Onder het intellectueel eigendomsrecht vallen meerdere rechten die ik in dit artikel zal behandelen.
Auteursrecht.
Hierin is een groot aantal rechten opgenomen rondom werken van letterkunde, wetenschap en kunst. De hoofdregel is dat aan de maker van een werk allerlei rechten toekomen
De maker wordt ook wel de auteur genoemd. Bij een maker kan je denken aan een componist of een tekstdichter.
De reden om deze rechten toe te kennen heeft de gedachte dat de auteur doorgaans inspanningen heeft verricht om bijvoorbeeld een boek te schrijven of een schilderij te maken. Hij mag er dan ook best wat voor terugzien wanneer andere dat willen gebruiken.
Het werk heeft geen definitie in de wet, echter wel voorbeelden. Er zijn wel 5 belangrijke criteria waardoor bepaald wordt of het om een werk in de zin van de wet gaat:
- De uiting moet “een eigen oorspronkelijk karakter hebben en een persoonlijke stempel van de maker dragen”.
- Het moet om iets creatiefs gaan.
- Het moet om een uiting gaan. De auteur moet zijn gedachte voldoende hebben uitgewerkt. Indien de auteur nog niet meer dan een idee heeft over een werk, hoe concreet ook, maar dit nog niet heeft geuit, is er nog geen werk.
- Voor menselijke waarneming vatbaar
- Niet wanneer het enkel noodzakelijk is voor verkrijgen van een technisch effect.
De rechten die een auteur heeft op grond van de auteurswet gelden niet eeuwig. Na het overlijden van de auteur blijven rechten nog gedurende een periode van 70 jaar geldig. In die periode komen ze toe aan degene die de rechten heeft geërfd of gekocht.
Naburige rechten.
De mensen die de auteur hebben geholpen bij zijn creatieve proces hebben rechten uit hoofde van hun artistieke prestatie. Hierbij kan gedacht worden aan de artiest van een lied of een dirigent. Op muziek zit auteursrecht en naburig recht. De kenmerken hiervan zijn:
- Ontstaat zonder formaliteit (registratie)
- Exclusieve gebruiksrecht/verbodsrecht.
- De rechthebbende kan gebruik verbieden of toestemming daarvoor geven.
(licentie: Auteursrecht hoeft niet schriftelijk, Naburig recht moet wel schriftelijk). - Het persoonlijke element (persoonlijkheidsrecht) is niet overdraagbaar (afstand doen is wel mogelijk)
Er zijn echter beperkingen wat betreft het auteursrecht en naburigrecht. Er zijn beperkingen voor; De pers, voor citeren, Lenen (tegen een billijke vergoeding), Onderwijs, Privé Kopie (tegen een billijke vergoeding), uitputting en de tijdsduur (na 70 jaar van overlijden).
Zodra een zanger samenwerkt met een muzikant moet de zanger, als hij de liedjes wil openbaar maken eerst toestemming vragen aan de muzikant omdat deze de naburige rechten heeft omdat door hem de muziek is ingespeeld.
Het regelen van de naburige rechten en auteursrechten en de beschikking hierover kan echter wat ingewikkelder zijn per geval. Hieronder vindt u enkele voorbeelden:
- Zodra de maker (programmamaker/producer) van een documentaire in loondienst is, en in opdracht van iemand werkt (bijvoorbeeld een omroep) is de opdrachtgever de auteur en heeft dan ook over deze documentaire het auteursrecht. Zodra deze opdrachtgever ook het financiële risico draagt en/of investeert wordt de opdrachtgever tevens de producent. Zij hebben dan ook de naburige rechten.
Uiteraard, zodra er componisten/tekstschrijvers zijn, die niet in opdracht hebben gewerkt van een opdrachtgever, hebben zij de auteursrechten. - De naburige rechten worden bij filmwerken stilzwijgend overgedragen aan de producent zodra er medewerking wordt verleend door degene die gefilmd wordt. Degene die dus gefilmd wordt en in eerste instantie zijn medewerking verleend, kan daarna niet zomaar zijn medewerking intrekken. Dit had hij eerder moeten regelen. Hij heeft echter achteraf wel recht op een billijke vergoeding.
- Zodra een zanger samenwerkt met een muzikant moet de zanger, als hij de liedjes wil openbaar maken eerst toestemming vragen aan de muzikant omdat deze de naburige rechten heeft omdat door hem de muziek is ingespeeld. Dit is de standaard situatie. Het kan echter ook voorkomen dat de zanger de muziek zelf heeft geschreven. Hierbij heeft hij dus zowel de auteursrechten als de naburigerechten. Zo’n zanger kan je het volgende aanraden voor het beheren van rechten:
Het beheren van naburige rechten en auteursrechten worden in Nederland gedaan door, Buma, Stemra en Sena. Voor de betrokken van een werk is het dan ook belangrijk om je aan te melden bij;
- Buma, want middels buma incasseert men zijn auteursrechten,
Buma regelt het openbaar maken van het werk van de maker. - Stemra, want middels stemra incasseert men de auteursrechten,
Stemra regelt het verveelvoudigen van het werk van de maker. - en bij Sena, vanwege de naburige rechten.
Sena regelt het openbaar maken van de naburige rechten (het werk van de helpers van de maker).
Om de teksten van een componist die lid is van BUMA/STEMRA te gebruiken en op te nemen moet je eerst een toestemming/licentie vragen bij STEMRA, niet bij BUMA want zij regelen het openbaar maken. Hiervoor moet een vergoeding betaald worden aan STEMRA, want stemra beheert de rechten van de componist. Als men deze teksten van de componist wel openbaar wil maken moeten zij wel toestemming/licentie vragen bij BUMA.
Exploitatierechten.
Exploiteren is in deze context het beheren van het auteursrecht. deze hebben betrekking op het recht om het werk openbaar te maken en het werk te verveelvoudigen. Alleen de maker is hiertoe gerechtigd. De maker is zoals gezegd de componist en/of tekstdichter. Indien andere dit willen openbaar maken en/of verveelvoudigen zullen ze eerst toestemming moeten vragen aan de maker.
Persoonlijkheidsrechten.
De reden hiervoor is dat er tussen de auteur en zijn werk een persoonlijke emotionele band is ontstaan die bescherming verdient. Deze geeft de auteur de mogelijkheid zich tegen openbaarmaking van het werk te verzetten.
Openbaar maken wil zeggen dat het werk ter kennismaking van het publiek wordt gebracht. En verveelvoudigen is simpelgezegd het reproduceren.
Portretrecht.
Op een portret, bijvoorbeeld een foto, schilderij of tekening, waarop iemand is afgebeeld rust vaak een dubbelrecht. De maker van een foto heeft auteursrecht op die foto, maar ook degene die op de foto is geportretteerd heeft portretrecht. Er is een verschil in portretten die in opdracht zijn gemaakt en portretten die niet in opdracht zijn gemaakt.
- Bij een portret in opdracht mogen andere die foto niet exploiteren (verkopen) zonder toestemming van zowel de maker als de geportretteerde.
- Bij een Portret niet in opdracht mogen deze door de maker of andere niet geëxploiteerd worden indien een redelijk belang van de geportretteerde zich daartegen verzet. Een dergelijk belang kan aanwezig zijn indien publicatie van het portret de privacy van de geportretteerde te ernstig schaadt.
Merkrecht.
Degene die zijn merk heeft gedeponeerd, krijgt het recht om een ander het gebruik van hetzelfde merk te verbieden. De volgende eisen zijn hieraan verbonden:
- Er mag geen gelijk teken worden gebruikt.
- Er mag geen gelijk of overeenstemmend teken worden gebruikt voor een overeenstemmende waren of dienst waardoor er verwarring kan worden ontstaan.
- Er mag geen afbreuk gedaan worden met een teken aan jouw bekend merk.
- Er mag door die ander geen afbreuk worden gedaan aan jouw merk of voordeel getrokken worden door elk ander gebruik van een teken.
Handelsnaamrecht.
Hieronder valt de handelsnaamwet. Het is verboden een handelsnaam te voeren die niet aan de daarin genoemde eisen voldoet
Zodra iemand gebruik maakt van jou naam/merk kan je je beroepen op je merkenrecht. Maar hiervoor moet deze naam wel eerst gedeponeerd/geregistreerd worden als merk. Dit moet wel gebeurt zijn voordat de ander, die nu gebruik maakt van je naam/merk dit eerst heeft gedaan. Als je dit gedaan hebt en er maakt alsnog iemand gebruik van je merknaam/handelsnaam kan je dus, zoals gezegd, beroep doen op het merkenrecht en/of handelsnaamrecht. Dit doe je middels een brief. Er zijn eisen die je dan kan stellen aan de onrechtmatige gebruiker. Hierbij kan je denken aan het onmiddellijk stoppen met gebruik van de naam, of als er affiches zijn verspreid is het mogelijk te eisen die direct weg te halen, een rectificatie, schadevergoeding en/of winstafdracht.
Naast deze rechten vallen onder het intelectueel eigendomsrecht ook de volgende rechten:
- Tekeningen- en modellenrecht
- Octrooirecht
- Databankenrecht
- Chipsrecht
- Kwekersrecht.
