Of je nou als burger of als zakelijke dienstverlener te maken hebt met een gemeente, het is altijd handig om in grote lijnen de gemeentelijke organisatie te kennen. Dit artikel geeft een beschrijving van de plaats van gemeenten in het Nederlands staatsbestel en de belangrijkste doelen van een gemeente.
Gemeenten zijn openbare lichamen van algemeen bestuur voor een bepaald gedeelte van het land. De voornaamste bevoegdheden ten aanzien van de te verrichten taken berusten bij een rechtstreeks door de burgers gekozen vertegenwoordigend orgaan. Tot de organen van deze lichamen behoren tevens een college van dagelijks bestuur en een benoemde functionaris. Voor het door deze organen gevoerde bestuur zijn zij verantwoording verschuldigd aan het vertegenwoordigend orgaan.
De gemeente is, na de Rijksoverheid en de provincies, de kleinste zelfstandige bestuurseenheid in het Nederlands bestel. Per 1 januari 2011 zijn er 421 gemeenten in Nederland. Er zijn grote verschillen tussen de ene en de andere gemeente. Een grote stad, waar veel mensen dicht op elkaar wonen, kent andere problemen en voert een ander beleid dan een dunbevolkte plattelandsgemeente die uit een aantal kleine kernen bestaat.
Als algemene taak dient de gemeente te zorgen voor een goede leefomgeving, huisvesting, welzijn en openbare orde. Een gemeente dient het voorzieningenniveau in stand te houden. De taken van een gemeente kunnen we onderscheiden in autonome en medebewindstaken. Medebewindstaken worden aan gemeenten opgedragen door een hogere instantie. Onderwijs, bijstand en de woningwet zijn enkele voorbeeld van medebewindstaken. Autonome taken zijn taken die niet door hogere regelingen zijn onttrokken. Deze taken zijn gericht op het behartigen van belangen binnen de gemeente zelf. Het betreft vooral 'doe-taken' (bijvoorbeeld verzorging, infrastructuur en veiligheid)
De belangrijkste doelen van de gemeente zijn belangenbehartiging van de gemeenschap of delen hiervan en het tot stand brengen van voorzieningen. De gemeente is afhankelijk van diversiteit en beschikbare middelen om vervolgens de afweging te nemen tot uitbreiden, handhaven of beëindigen. Belangrijke kenmerken van gemeenten zijn:
– Geen financieel doel: een gemeente heeft als doel belangenbehartiging van de gemeenschap of delen daarvan. Er is geen verband tussen kosten en opbrengsten.
– Inkomen bestedend: inkomsten vormen in sterke mate een gegeven. Aandacht is gericht op de vraag hoe inkomsten te besteden.
– Diverse concurrerende doelen: een gemeente heeft te maken met een complexe maatschappij. Hierbij heeft ze te maken een samenhang van beleidsterreinen en beschikbare middelen.
– Specifieke staatsrechtelijke inrichting: de gemeente is een onderdeel van het Nederlands staatsbestel. Hierdoor is zij in bepaalde mate afhankelijk van het rijk.
