De investituurstrijd is een van de belangrijkste conflicten in de middeleeuwen. Veel historici zien deze strijd als het begin van een ontwikkeling die uiteindelijk leidde tot de scheiding van kerk en staat die eeuwen later pas tot stand kwam. Misschien is dit vergezocht, maar je kunt wel zeggen dat met de investituurstrijd het wereldlijk gezag een overwinning behaalde ten koste van de macht van de kerk.
De term Investituurstrijd wordt in Een kennismaking met de middeleeuwse wereld gedefinieerd als: “conflict in de Hoge Middeleeuwen tussen pausen en koningen, met name die van Duitsland, over de benoeming van bisschoppen en abten. De investituur is de inhuldiging van bisschop of abt door de overdracht van ring en staf.” [1]
Vanaf de negende eeuw kon een bisschop of abt zijn ambt alleen uitoefenen als hij de ring en staf overhandigt kreeg van de koning. Politiek en geloof waren verstrengeld aangezien de koning veel voor het zeggen kreeg binnen de kerk. Tijdens de investuurstrijd probeert Rome de macht om eigen abten en bisschoppen aan te stellen naar zich toe te trekken.
Het verlangen naar kerkelijke hervormingen, dat al in de tiende eeuw door de beweging van Cluny naar voren kwam, werd vanaf het midden van de elfde eeuw het belangrijkste punt in de pauselijke politiek. Paus Gregorius VII wenste een eind te maken aan de Koninklijke benoemingen van bisschoppen en abten. De paus wenste de bisschop volgens kerkelijke procedures te laten verkiezen. Gregorius richtte zich met name op de Duitse koning Hendrik IV aangezien de invloedsfeer van deze koning overlapte met die van de paus. [2]
Het conflict kwam tot uitbarsting in 1076, naar aanleiding van de benoeming van de aartsbisschop van Milaan werd Hendrik IV door Gregorius geëxcommuniceerd en van zijn koningschap vervallen verklaard. Een groot aantal Duitse vorsten vielen Hendrik af, maar veel Duitse bisschoppen aarzelden. Hendrik moest tijdens een rijksdag schuld bekennen, waarna hij eventueel weer als koning zou worden erkend. Maar Hendrik reed de paus tegemoet en bij het Noord-Italiaanse Canossa onderwierp hij zich aan Gregorius en smeekte hem om zij vergiffenis, waarna Gregorius weinig anders kon dan vergeving schenken. Vervolgens hernieuwde Hendrik zijn oppositie tegen de paus, in 1084 bezette hij Rome, waar hij zich door een door zichzelf benoemde paus tot keizer liet kronen. [3]
De investituurstrijd eindigde met het concordaat van Worms in 1122. Bisschoppen en abten werden gekozen en gewijd volgens de kerkelijke procedures. De koning mocht bij verkiezingen aanwezig zijn en hij kon de knoop doorhakken als de stemmen staakte.[4]
[1] I. Bejczy, Een kennismaking met de middeleeuwse wereld (2001), p. 197
[2] I.Bejczy, Een kennismaking met de middeleeuwse wereld (2001), p 96-97
[3] McKay e.a.,A History of Western Society(2008), 276-277
[4] http://nl.wikipedia.org/wiki/Investituurstrijd
