Eind jaren 90 kwamen er verschillende rampenfilms uit waarvan ik sterk onder de indruk was. Het begon met Armageddon en later volgden soortgelijke (science)fictieve films als Deep Impact en Independance Day. Toen werd het 11 september 2001 en werd het allemaal ineens griezelig echt. En daar werd toen ook weer een film over uitgebracht…
Soorten rampenfilms
Rampenfilms kunnen spelen voor, tijdens of na een ramp. Hierbij zijn natuurlijk zeer verschillende zaken belangrijk. Voor de ramp kan men nog proberen de ramp te voorkomen, tijdens de ramp proberen de personages deze te overleven en na de ramp gaat het om hoe de personages met de gevolgen omgaan.
Categorieën rampenfilms
Rampenfilms zijn op te delen in een aantal categorieën. Vaak gaat het om natuurrampen, die dan soms ook nog van buiten de aarde op ons afkomen. Maar het kunnen ook de bewoners van de aarde zelf zijn die de ramp veroorzaken door bijvoorbeeld een slecht gebruik van de aarde, en hierbij is het soms moeilijk het verschil tussen fictie en de werkelijkheid te onderscheiden. Dergelijke rampen zouden zich ooit nog wel eens in het echt kunnen voltrekken.
Andere categorieën rampenfilms gaan over ongelukken met techniek, zoals Titanic en Airport of epidemieen van ziektes en virussen, zoals I am legend en Outbreak. De rampen in de films hebben grote gevolgen voor een grote groep mensen op een lange termijn. Waarom heb ik ondanks deze ellende deze films dan altijd zo fascinerend gevonden en hoe veranderde dit na de ramp met de Twin Towers?
Gevoelens in een rampenfilm
Eind jaren 90 zat ik nog middenin mijn puberteit en was ik natuurlijk alleen al door mijn leeftijd behoorlijk gevoelig. En ik merkte dat de gebeurtenissen in rampenfilms deze gevoelens nog extra versterkten. De personages in rampenfilms beseffen zich plotseling wat écht belangrijk is en ze hebben opeens compleet andere normen en waarden. Hele groepen werken nauw met elkaar samen tegen hun gemeenschappelijke vijand: de ramp. Er ontstaan natuurlijk ook conflicten binnen rampenfilms, maar uiteindelijk beseffen de personages dat ze op elkaar aangewezen zijn. Dit kwam sterk naar voren in Armageddon.
Overlevingsdrang is een zeer belangrijk thema in de rampenfilm, waarbij de personages moeten beslissen of ze willen vechten voor zichzelf of voor de groep waartoe zij behoren. Ze worden op meerdere punten in de films voor cruciale keuzes gesteld. Ik begon erover na te denken hoe ik mogelijk zelf zou reageren op situaties die in de film voorkomen, al valt dit natuurlijk niet te voorspellen. En dat maakte de gebeurtenissen van 11 september 2001 zo bizar…
De Twin Towers
Toen ik op 11 september 2001 het nieuws zag over de neergestorte vliegtuigen op de Twin Towers, had ik direct een déjà vu. Er gebeurde precies hetzelfde als wat ik in de films gezien had. De paniek was net zo groot, en de hulp kwam net zo snel op gang. En ook nu was er een sterke overlevingsdrang bij de slachtoffers, ze sprongen zelfs uit de flats. De hulpverleners wilden zorgen voor zo veel mogelijk overlevenden. Het maakte de hulpverleners daarbij niks uit of ze de slachtoffers kenden.
Vijf jaar later kwam de film World Trade Center uit, waarin het waargebeurde verhaal werd verteld van hulpverleners die onder het puin hadden gelegen en die alleen maar op hulp hadden kunnen wachten. Nadat de film was uitgekomen werd gesproken met deze hulpverleners.Toen waren fictie en werkelijkheid compleet samen gekomen! Het was een rampenfilm van de tweede soort geworden, tijdens de ramp.
De MH17
De ramp van afgelopen juli met de MH17 gaf me opnieuw een déjà vu, alleen kon nu niet meer gevochten worden voor overlevenden. Er werd en wordt nu gevochten om de slachtoffers en hun bezittingen terug te brengen bij hun nabestaanden. De slachtoffers worden allemaal op hun eigen manier herdacht en aan de nabestaanden wordt de nodige nazorg verleend. Als het een film was, was het een rampenfilm geweest van de derde soort, na de ramp.
De ebolacrisis
Over de ebolacrisis is voor zover ik weet nog nooit een film gemaakt, al kwam de ziekte een aantal jaren geleden wel voor in Goede Tijden Slechte Tijden. In de ebolacrisis herken ik opnieuw alle elementen uit een rampenfilm: de paniek die eerst ontstaat, je beseffen wat echt belangrijk is, overlevingsdrang en vechten om zoveel mogelijk mensen te redden. Met het koor waar ik bij zing in Enschede hebben we kort geleden een concert gegeven voor de ebolawezen, wat mij en de rest van het koor een enorm trots gevoel gaf. Twee van de leden van ons koor komen uit Sierra Leone dat getroffen is door ebola, waardoor het voor ons dichterbij kwam. De slachtoffers zelf kenden we natuurlijk niet persoonlijk, maar we vonden het toch belangrijk dat de kinderen geholpen werden. We wilden op een goede manier omgaan met de gevolgen van deze ramp.
De vuurwerkramp
De vuurwerkramp gebeurde praktisch om de hoek bij waar ik nu woon. Ik was er zelf niet bij, maar ik heb achteraf wel een hoop verhalen gehoord van slachtoffers. Hierin zaten ook weer alle elementen uit rampenfilms, maar nu was het de volledige werkelijkheid. Maar omdat het zo dichtbij me is, hoor ik ook de mooie verhalen en hoor ik hoe goed men nu met de gevolgen van de vuurwerkramp omgaat. Veel mensen zijn er sterker uitgekomen en het gebied is prachtig geworden.
Conclusie
Het begint me inmiddels duidelijk te worden waarom ik rampenfilms zo fascinerend vind, ze brengen je dichterbij je gevoel en leren je wat je belangrijk vindt in bepaalde situaties. De verhalen in de films zijn bijna allemaal volledig (veilig) fictief maar bepaalde elementen komen ook in het dagelijks leven voor. Ze zijn wat je noemt uit het leven gegrepen, met zowel ellende als mooie dingen. Die herkenbaarheid geeft me een prettig gevoel, en helpt me om beter om te gaan met lastige situaties in het dagelijks leven.
