In het artikel ‘Visies op het kind’ van Femke Takes worden drie perspectieven op de morele en politieke status van kinderen beschreven: het bevrijdingsperspectief, het ontwikkelingsperspectief en het zorgperspectief. Het bevrijdingsperspectief gaat er vanuit dat kinderen onderdrukte burgers zijn en dat ze dezelfde rechten zouden moeten hebben als volwassenen. In het ontwikkelingsperspectief wordt het kind gezien als een toekomstige burger en gaat de aandacht niet naar de actuele autonomie van het kind, maar naar de potentiële. Het kind moet op zo’n manier beschermd worden dat het later de mogelijkheid heeft om autonoom te kiezen. Het zorgperspectief trekt de aandacht naar de behoeften van het kind. Rechten zijn volgens dit perspectief niet zo belangrijk als de plicht van de volwassene om aan die behoeften tegemoet te komen. Er wordt uitgegaan van het kind in het hier en nu.
Het belang van het zorgperspectief
Persoonlijk kan ik mij het beste vinden in het zorgperspectief. Ik denk dat het belangrijk is dat er aandacht uitgaat naar de behoeften van het kind in het hier en nu. Op die manier kan het kind een gelukkige, onbezorgde jeugd beleven. Kinderen moeten nieuwe dingen leren en ontdekken door te spelen, onderwijs te volgen en door simpelweg te leven. Met een hoge mate van autonomie, zoals bepleit in het bevrijdingsperspectief, komen veel plichten en zorgen. Ik vind dat de kindertijd daar geen tijd voor is. Een kind heeft de aangeboren mogelijkheid te leren van volwassenen zonder zelf al teveel verantwoordelijkheden te dragen. Kinderen zijn nog niet voldoende ontwikkeld om daadwerkelijk autonome beslissingen te maken over belangrijke zaken. Als er teveel autonomie wordt toegeschreven aan een kind, kan het fouten maken die niet meer recht kunnen worden gezet. Daarom hecht ik belang aan de behoeften en relationele verbanden van het kind in het hier en nu. Dit baant de weg voor een goede toekomst.
Nadelen van het zorgperspectief
Vanuit het bevrijdingsperspectief kan gesteld worden dat in het zorgperspectief rechten van het kind worden weggenomen. De volwassene maakt de beslissingen en het kind heeft daar weinig invloed op. Verder is er geen reden om er vanuit te gaan dat de volwassene wél de juiste beslissingen maakt. Kinderen worden in dit perspectief gezien als onderdrukte burgers waar op paternalistische wijze op neer wordt gekeken. Dit zou afbreuk doen aan het idee dat alle mensen gelijkwaardig zijn.
Een ander kritiekpunt op het zorgperspectief is dat het moeilijk te bepalen is wat kinderen willen: dit wordt ingevuld door volwassenen. Wat volwassenen denken dat kinderen willen hoeft niet per definitie te corresponderen met wat kinderen daadwerkelijk willen.
Het recht op een kindertijd
Het eerste kritiekpunt op het zorgperspectief is overtuigend, maar deze gedachten wordt door volwassenen aan kinderen toegeschreven. De volwassenen bepalen voor de kinderen dat zij het onrechtvaardig vinden dat ze niet mogen stemmen, drinken en autorijden. Persoonlijk denk ik dat er maar weinig kinderen zijn die zich daadwerkelijk onderdrukte burgers zullen voelen. Een kind heeft grenzen nodig. Kinderen zoeken deze grenzen zelfs op door de opvoeder uit te testen totdat ze straf krijgen. Ik denk dat het belangrijkste recht van het kind is om kind te zijn. Daar hoort bij dat ouders beslissingen voor ze maken en hen de autonomie en verantwoordelijkheid uit handen nemen.
Ook het tweede kritiekpunt is belangrijk. Echter is het nu juist de belangrijkste taak van de opvoeder om te onderzoeken wat goed is voor het kind en hoe de opvoeder dat kan verwezelijken. Dat is niet te vermijden; het is de essentie van het opvoeden. Ook in het bevrijdingsperspectief bepalen de ouders wat de kinderen willen, namelijk volledige autonomie. Dit terwijl bekend is dat kinderen zelf grenzen opzoeken en nodig hebben. Er moet veel zelfreflectie van de ouder en een goede communicatie tussen ouder en kind plaatsvinden, maar het is geen onmogelijke taak. In mijn ogen is het de natuurlijke gang van zaken. In ernstige situaties kan professionele hulpverlening uitkomst bieden.
