In Amerikaanse tv-series beschikken profilers over bijna bovennatuurlijke krachten. Ze hoeven meestal maar vluchtig naar het plaatsdelict te kijken, waarna ze moeiteloos in de huid van de dader kruipen. Maar hoe gaat dit in werkelijkheid?
Profiler
Welke eigenschappen moet een profiler hebben voor het uitoefenen van zijn vak? Levenservaring, intuitie, een open geest en gezond verstand zijn een eerste vereiste. Verder moet de profiler niet te veel last hebben van emoties bij het oplossen van verschrikkelijke misdaden. Een sterk analytisch vermogen en veel geduld maken de eigenschappen af.
Werkterrein
Bij liquidaties, inbraken en georganiseerde criminaliteit spelen profilers geen rol, hier is namelijk weinig sprake van interpreteerbaar gedrag. Niet elk feit leent zich voor daderprofilering. Waar dan wel? Moord, zedendelicten, seriebrandstichting en afpersing, hierbij komt de profiler wel om de hoek kijken. Een profiler vraagt zich niet alleen af wat een plaatsdelict zegt over een misdaad, maar vooral wat dat misdrijf zegt over de dader.
Dader
Een goed voorbeeld van daderprofilering is het indelen van seriemoordenaars, verkrachters en lustmoordenaars in een bepaald type. Zo zouden er twee typen moordenaars zijn; georganiseerde en ongeorganiseerde. Bijvoorbeeld wanneer een misdadiger een tas vol damesondergoed bij zich heeft die het slachtoffer aan moet trekken, dan weet je dat de misdadiger zich heeft voorbereid. Een ongeorganiseerde misdadiger maakt geen plannen, en laat ook meestal meer sporen achter doordat hij slordiger te werk gaat. Maar er zijn meer manieren om daders in te delen. Pleegt iemand een moord omdat hij psychotisch is en stemmen hoort die hem opdragen een moord te plegen. Of denkt een moordenaar een missie te hebben om de wereld te verlossen van alle homo’s of prostituees. Wellicht gaat het de dader om volledig controle te hebben over het slachtoffer, en wil hij een gevangene tot seksslavin maken. Elk type kun je herkennen aan een aantal kenmerken. Een dader van een liquidatie hoeft zijn slachtoffer niet te martelen, en zal waarschijnlijk kiezen voor een efficient vuurwapen. Het gaat hem om de daad van de moord en niet om het beleven van het moorden. Maar bij een moordenaar met een seksueel motief is dat andersom. Hij zal zijn slachtoffers ook verkrachten, en vervolgens meestal wurgen, want dat levert meer lichamelijk contact met het slachtoffer op.
Wetenschap
Als er verbanden tussen een misdaad en de kenmerken van een dader keihard zouden zijn, dan zou dat de opsporing kunnen vergemakkelijken. Stel dat iemand die zijn slachtoffers altijd de keel doorsnijdt, altijd een jonge dader is, dan zou je iets concreets hebben, want dan kun je oudere potentiele verdachten uitsluiten. Maar zolang je niet zeker weet of dit ook klopt, kun je dit niet als een vaste waarde hanteren in een onderzoek. Het kan gevaarlijk zijn om met harde kenmerken te komen, want als je er naast zit, dan stuur je de recherche het bos in. Maar meestal weet een politieman wel heel goed wat hij doet en ziet dit niet als een groot risico. Profilers bedrijven geen absolute en exacte wetenschap. Dit zullen ze ook nooit pretenderen. Het gaat erom dat het praktische aanwijzingen oplevert voor het onderzoeksteam. Ervaring is ook veel belangrijker dan theorie. Bijvoorbeeld; een seksueel delict waarbij een bejaarde vrouw het slachtoffer is. Bij zo’n zaak denken de meeste mensen niet direct aan het seksuele aspect. Als een profiler op verzoek van het onderzoeksteam bij een zaak betrokken wordt, begint hij daarom met het maken van een reconstructie. Wat is er gebeurd? Is iemand eerst vermoord en toen verkracht of andersom? Dat is een groot verschil. Was het een inbraak waar een seksueel delict bij kwam? Of was het een seksueel misdrijf, en werd er ook nog wat gestolen?
Scenario
Om een voorbeeld te geven van een scenario van hoe het kan gaan; iemand is vermoord met zeer veel geweld. Een getuige heeft een auto gezien en een deel van het kenteken. Dan heb je bijvoorbeeld nog 1000 potentiele verdachten over. Dat is onwerkbaar. In dat geval zal een profiler een lijst opstellen met mogelijke kenmerken van de dader. Wie is bijvoorbeeld eerder gewelddadig geweest? Extreem geweld kan ook op drank of verdovende middelen duiden. Of wie woont binnen een redelijke afstand van de plaats delict? Op die manier kan al een groot aantal verdachten uitsluiten. Ook een veelgebruikte manier om een verdachte te ontmantelen, is bijvoorbeeld om hem heen te gaan werken; een ex-vriendin wil meestal wel snel praten, is dus een goeie bron van informatie.
Motieven
Er zijn vier verschillende typen seksuele moordenaars volgens profilers, ieder met een verschillend motief;
1. Deze moordenaar verkracht zijn slachtoffer om te laten zien dat hij dominant en een echte man is. Hij pleegt de moord om te voorkomen dat hij ontdekt wordt.
2. Deze dader verkracht om zijn negatieve zelfbeeld op te krikken. Dat lukt niet, en uit woede vermoordt hij het slachtoffer.
3. Deze dader verkracht en vermoordt vanuit een algemene haat tegen vrouwen. Door veel negatieve ervaringen of afwijzingen van vrouwen.
4. Deze dader wil zijn slachtoffers overheersen. Hij wil tijdens het misdrijf pijn en angst bij het slachtoffer zien.
