Vervolg op vervolg op Humanitaire interventie: Franse interventie in het Centraal Afrikaans keizerrijk (1979), Deel III
Garde un chien de ma chienne – Operatie Barracuda en Bokassa’s downfall
Op 18 Januari 1979 breken er studentenprotesten uit. Voor het eerst in de geschiedenis van het land onder Bokassa vindt er een opstand plaats. De keizer raakt in paniek en laat de protesten hardhandig neerslaan. Of hij direct de opdracht geeft of zijn commandanten op eigen houtje handelen is niet zeker1. Wel is zeker dat die dag vele honderden studenten in ’s lands meest gevaarlijke gevangenis (Ngaragba) eindigen en dat volgens de geschatte cijfers meer dan honderd mensen de dood vinden – sommigen pas 8 jaar oud. In eerste instantie wordt dit door de regering Giscard door de vingers gezien, maar na een vernietigend rapport van Amnesty International, waarin ooggetuigen Bokassa ervan beschuldigen deel te hebben genomen aan het doodslaan van schoolkinderen, herziet Frankrijk zijn positie onder druk van de pers en bekoelen de betrekkingen. Giscard eist in ’79 dat de Keizer zijn troon afstaat. Bokassa weigert.
De buitenlandse pers uit inmiddels steeds meer kritiek op de Franse positie ten opzichte van Bokassa, die honend ‘De Slachter van Bangui’ wordt genoemd. Giscard voelt de druk en er volgt een plan vanuit Parijs om de Keizer af te zetten en Dacko wederom te installeren als president. Deze keuze kan opmerkelijk worden genoemd, omdat Dacko eerder al het presidentschap op zich had genomen en het land destijds niet voldoende heeft kunnen leiden, maar Frankrijk vertrouwt erop dat Dacko de Franse economische belangen beter zal kunnen verdedigen dan de alternatieve keuzes. Er wordt besloten om op 20 september ’79 een operatie te lanceren om Bokassa uit zijn macht te ontzetten. Na twee maanden planning is Operatie Barracuda een feit.
Op de avond van de 20e september vliegen twee militaire transportvliegtuigen boven Bangui. In deze vliegtuigen zitten David Dacko en 130 Franse elite paracommandotroepen. Rond 11 uur ’s avonds landen deze op het vliegveld en bezetten de terminal zonder verdere weerstand. Binnen een uur bezetten de troepen alle belangrijke posities in de stad. Vlak voor middernacht is de stem van David Dacko op de radio te horen:
”This is David Dacko speaking… The regime of Bokassa I has disintegrated. Its final act was the massacare of a hundred children bringing universal condemnation and ultimately bringing the regime down. For fourteen years the country has been exploited by the man who proclaimed himself emperor and dragged our image in the mud by his excesses and delusions of grandeur”. Het bloederige era Bokassa eindigt zonder bloedvergieten.
Epiloog
Bokassa bevindt zich op het moment van de coupe in Libië. Hier ontvangt hij een aantal uur na de machtovername de boodschap en barst in woede uit. Hij vertrekt naar Parijs om zijn gelijk te halen, maar vangt bot. In de jaren daarop vindt hij politiek asiel in Ivoorkust. Hij verliest de vele bezittingen die hij in de loop der jaren heeft weten te verkrijgen. In Frankrijk komt begin jaren 80 aan het licht dat Giscard ‘steekpenningen’ in de vorm van ruwe diamanten en voorkeursregelingen heeft aangenomen van Bokassa. Dit leidt tot een ware rel in de media en uiteindelijk tot zijn politieke ondergang bij de verkiezing van ’81. De C.A.R. is nog altijd een instabiel gebied. Het prijkt ergens bovenaan de lijst van armste landen ter wereld en er vinden tot op de dag van vandaag ongebruikelijk veel machtwisselingen plaats; nog steeds onder het waakzame oog van Frankrijk.
Conclusie
Hoewel de C.A.R. in 1960 officieel haar onafhankelijkheid verkrijgt, verliest Frankrijk nooit echt zeggenschap over de politieke macht in het land. Door slimme machtpolitiek weten ze lokale leiders tegen elkaar uit te spelen. Deze positie kunnen ze zich veroorloven, omdat de voormalige kolonie zonder financiële steun van het moederland geen bestaansrecht heeft. Daartegenover staat dat Frankrijk ook veel te verliezen heeft, daar er nog steeds vele Franse multinationale bedrijven gevestigd zijn in de C.A.R. en het land beschikt over waardevolle grondstoffen.
Bokassa weet in de jaren 60 en 70 de macht te grijpen door een combinatie van zijn persoonlijke ambitie, het slim uitspelen van de Franse afhankelijkheid en wrede onderdrukking van zijn bevolking, maar verliest zich uiteindelijk in hoogmoed en grandeur. Na zijn vertrek wijst Frankrijk Dacko weer aan als president, omdat hij een keuze is waarvan de Fransen zeker weten dat hij hun belangen zal blijven behartigen.
Na het trekken van deze conclusie lijkt het veilig om te stellen dat de Centraal-Afrikaanse Republiek feitelijk nooit onafhankelijk is geworden van Frankrijk, maar een schimmige semi-autonome status heeft. Frankrijk heeft in 1960 de verantwoordelijkheid van het landsbestuur overgedragen aan de lokale bevolking, maar blijft zeggenschap houden over de invulling van hetzelfde landsbestuur. De plundereconomie waar de Fransen in 1889 mee beginnen, houdt aan tot op de dag van vandaag. Met alle gevolgen van dien voor het welzijn van de bevolking.
Bibliografie
Coco M., J.P. Paddack, A. Rouves, Disconsolate Empires: French, British and Belgian Military Involvement in Post-Colonial Sub-Saharan Africa. Maryland: University Press of America, 1994.
Ghura D., B. Mercereau, Political Instability and Growth: The Central African Republic. International Monetary Fund, 2008 (http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2004/wp0480.pdf)
Giles-Vernick, T., Political career of a dictator. The journal of African history; vol. 40 (1999), afl. 3, pag. 505
Kalck, Pierre. Historical Dictionairy of the Central African Republic. Maryland: Scarecrow Press Inc., 1993.
Unesco, General History of Africa vol. 8 (1981)
Titley, Brian. Dark Age: The Political Odyssey of Emperor Bokassa. Alberta: Liverpool University Press, 1997
Digitale bronnen:
Nationmaster statistieken
http://www.nationmaster.com/country/ct-central-african-republic/eco-economy (Geraadpleegd op 14 november 2011)
Pierre Péan, La Nuit Rwandese no3: Le grand déstabilisateur http://www.scribd.com/doc/18137620/Pierre-Pean-le-grand-destabilisateur (Geraadpleegd op 2 november 2011)
Statistiekensite Afrikaanse verkiezingen
http://africanelections.tripod.com/cf.html (Geraadpleegd op 11 november 2011)
Le confident, Boganda n’etait pas mort
Videoportal met versch. documentaires over Bokassa
http://www.ina.fr/recherche/recherche/search/bokassa (Geraadpleegd op 14 september 2011)
Site van Jos Havermans over conflict in de C.A.R. in ‘79
http://www.conflict-prevention.net/page.php?id=40&formid=73&action=show&surveyid=61 (Geraadpleegd op 14 september 2011)
