Buitengerechtelijk geweld is historisch gezien een vrij veelvoorkomend fenomeen. Executies en geweld buiten het rechtelijk mandaat vindt over de hele wereld plaats, ongeacht de heersende cultuur. Men hoeft maar te denken aan de heksenjacht in de Middeleeuwen of de rassenhaat en bijbehorende lynchings in het zuiden van de VS. Daarnaast zijn er meer voorbeelden te noemen, om te constateren dat de vanzelfsprekendheid van het monopolie op geweld in realiteit niet zo universeel is als vaak wordt gedacht.
De vraag wordt dan: Wat onderscheidt een lynching van een andere vormen van extralegaal geweld zoals moord? Waarin deze twee overeenkomen is dat beide gebruik maken van geweld buiten de wet met ofwel een expressief of een functioneel doel voor ogen (Wellesley 2001: 844). Deze doelen kunnen lopen uiteen van geweld uit frustratie tot geweld met een specifiek en functioneel doel voor ogen. Het meest voor de hand liggende en belangrijkste verschil is dat lynchings door een menigte of in ieder geval een groep mensen gepleegd word (Carrigan 2005: 223). Het is dus een collectieve geweldsdaad met een collectief doel zonder de tussenkomst van de wet[1]. Deze groepen hebben een eigen dynamiek waarin vigilantes, inidividuen die het recht in eigen handen nemen, een belangrijke rol spelen als de voorhoede en opruier van een menigte.
Mexico kent een geschiedenis die doorspekt is van buitenrechtelijk geweld. Danzij de ontdekking van de Nieuwe wereld en vervolgens de kolonisatie daarvan werd Mexico van een machtscentrum gedegradeerd tot een kolonie in de periferie van het werkelijke machtscentrum, Spanje. Deze nieuwe hegemonie bracht in het begin van het moderne Mexico vele vormen van extralegale moordpartijen met zich mee. Naast het welbekende kolonisatiegeweld[2] kunnen deze onder andere teruggekoppeld worden naar de expansie van het christendom in de Nieuwe Wereld. Zo zijn er voorbeelden van vigilantes die, zonder rechtelijke macht, op zeer gewelddadige wijze de plaatselijke bevolking tot het katholicisme bekeerde (Fernandez-Armesto 1995: 345-346).
In de aangrenzende gebieden ten noorden van het huidige Mexico kon men zelfs spreken van een regelrechte cultuur van lynchings. In the “Deep South” hadden lynchings een sterk raciaal karakter, de slachtoffers waren vrijwel uitsluitend arme zwarte mannen. Bijna 50 jaar strekte het hoogtepunt waarin talloze mensen vermoord werden. De oorzaak hier is er een van racisme en discriminatie waarin blanke mannen het heft in eigen handen nemen omdat men zich superieur acht (Wellesley 2001). Het interessante hier aan is dat de vigilantes opereren in de periferie van het land, waar de greep van het recht minder sterk is dan rond het centrum van die tijd, zoals Boston of New York. Mexicanen waren in deze tijd ook het slachtoffer van dit raciale geweld (Carrigan 2003: 412). Tussen 1848 en 1928 zijn er ten minste 597 Mexicanen in de VS door menigtes gelyncht. De manier waarop is op een morbide manier karakteristiek:
“On November 16, 1928, four masked men tore into a hospital in Farmington, New Mexico and abducted one of the patients as he lay dying in bed. The kidnappers drove to an abandoned farmhouse on the outskirts of the city where they tied a rope around the neck of their captive and hanged him from a locust tree.” (Carrigan 2003: 410)
Het moet gezegd worden dat elke buitenrechtelijke executie zijn eigen geschiedenis en context heeft en dat het niet makkelijk is een generaliserend beeld te scheppen van deze specifieke situaties. Feit is echter wel dat Mexico en Mexicanen veelvuldig in contact zijn gekomen met geweld buiten het monopolie van de staat.
Met de komst van het neoliberalisme in Mexico trekt de staat zich steeds verder terug uit de periferie en het leven van mensen. Met de verschuiving van de drugs doorvoer van de Caraïben naar Mexico en de samenhangende opkomst van de drugshandel in de noordelijke rurale gebieden van Mexico, wordt het regionale rechtssysteem verder verzwakt vanwege de actieve tegenwerking van de zeer invloedrijke drugskartels. Op deze manier krijgen vigilantes meer ruimte om buiten de wet om te opereren. Het geval van 3 federale politieagenten die gelyncht werden door een menigte die hen verdacht van het ontvoeren van kinderen (zie hoofdstuk casus) is tekenend. Niet alleen wordt hier openlijk buiten het recht geopereerd, maar ook hield de politie zich afzijdig. Het feit dat men voor het oog van de camera openlijk en collectief de heersende macht tegenwerkt zegt iets over de aard van de Mexicaanse rechtstaat, maar hierover later meer.
Wat getracht word in deze korte beschouwing van de geschiedenis van extralegaal geweld in Mexico is een idee geven van de geschiedenis van geweld, en met name buitenrechtelijk geweld in Mexico en aangrenzende gebieden. Omdat het land randgebieden van de rechtspraak kent moeten mensen zelf voor gerechtigheid zorgen, waarin (vaak arme) mensen geen eerlijk proces krijgen en overgeleverd zijn aan de grillen van de menigte. Dit heeft vaak tot gevolg dat er onschuldigen slachtoffer worden van expressief dan wel instrumentaal geweld.
Kijk voor meer informatie over de oorzaken van lynchings op www.artikelen.foobie.nl/samenleving/oorzaken-van-lynchings-in-mexico
[1] http://wordnetweb.princeton.edu/perl/webwn?s=lynching
[2] Zie bijvoorbeeld: E.R Wolf “Europe and the people without history”, 1982
