Iedereen in Nederland kent wel de Kerstman. Vooral in Amerikaanse kerstfilms, welke elk jaar keer op keer bij ons op de tv vertoond worden, speelt hij een grote rol. Zoals wij Nederlanders in Sinterklaas geloven, droomt ieder kind in Amerika van de Kerstman. Hoewel het christelijke kerstfeest al eeuwen bestaat, heeft de geschiedenis van de Kerstman een iets ander pad belopen. Desalniettemin heeft deze figuur een duidelijke stempel op onze Europese beleving van het feest gedrukt.
Van Sinterklaas naar Santa Claus
In de 1611 stichtte Nederland, in het tegenwoordige Noord-Amerika, de provincie Nieuw-Nederland met de versterkte nederzetting Nieuw-Amsterdam. Bij de Europese koloniseringen zijn vele gebruiken over zee gebracht, waaronder de figuur Sinterklaas, welke weer gebaseerd was op de Griekse, katholieke bisschop Nicolaas van Myra (thans gelegen in Turkije). De kolonist die veel heeft bijgedragen aan het beeld van de gezellige kerstman was een Nederlandse professor die een gedicht aan zijn kinderen schreef. Hij schetste het beeld van de Sint-Nicolaas als oud mannetje met rode neus, rode wangen en een lange witte baard. De Sint werd later zelfs de beschermheilige van de stad. De Amerikaanse naam Santa Claus is dan ook één van de Nederlandse leenwoorden die via Nieuw-Amsterdam in het Amerikaanse engels terecht is gekomen. Nederland heeft de vestiging niet lang gehad en heeft het voor een appel en een ei doorverkocht aan Groot-Brittannië.
Verscheidende invloeden
De Britten gaven de stad Nieuw-Amsterdam de naam New-York, waar in die tijd al vele verschillende culturen door elkaar leefden, wat de eclectische gebruiken van de huidige kerstman kan doen verklaren. Er bestaan vele verschillende mythen en gebruiken van uiteenlopende culturen die een bron voor verscheidende eigenschappen van de kerstman kunnen zijn geweest. Zo is bijvoorbeeld de Oud-Noorse god Thor (de god van de donder, bescherming, gezondheid en landbouw) een bejaarde man met een witte baard, zijn element is vuur en zijn kleur rood. De Scandinavische open haarden waren aan hem gewijd, waar hij via de schoorschenen in afdaalde. Hij is joviaal en vriendelijk, hij zou in een wagen rijden en in noordelijke streken wonen.
Verder zouden figuren zoals de Duitse Weihnachtsmann en de Scandinavische Joulupukki (Fins) of julbocken (Zweeds) invloed op de huidige figuur van Santa Claus kunnen hebben gehad. Tegenwoordig zijn vele gewoonten van Santa Claus op de Scandinavische kerstmannen overgegaan. Toch blijven er enkele verschillen bestaan. Zijn werkplaats bevindt zich niet op de Noordpool of in Groenland, maar op de berg Korvatunturi in Fins Lapland. Ook kruipt hij niet door de schoorsteen maar klopt hij op kerstavond op de voordeur, waarbij hij vraagt: ‘Zijn er hier brave kinderen?’
De commerciële Cola-Kerstman
De geïmporteerde Santa Claus heeft in Amerika zijn eigen vorm gekregen, zo leek hij steeds minder op onze Sinterklaas. Vanaf 1773 verscheen hij in de media waar hij langzaamaan verschillende elementen kreeg toegewezen zoals de arrenslee, de rendieren en zijn hulpjes. Hij kreeg ook al snel een muts in plaats van een mijter, en de kromstaf verdween. De kinderen in Amerika zetten niet hun schoenen bij de open haard, maar hangen speciale sokken aan de schoorsteenmantel.
Door de jaren heen veranderde het uiterlijk van de figuur, tot 1931. De filma Coca-Cola liet door de Zweedse kunstenaar Haddon Sundblom een advertentie ontwerpen waarin de kerstman zijn hedendaags uiterlijk kreeg; de rode, bolle en vrolijke man die vrijgevig cadeautjes uitdeelt. In die tijd was Coca-Cola een zomerdrankje, de opdracht voor de tekenaar was om -door middel van een gezellige dikke man met een baard- Coca-Cola in de winter te promoten. Sundblom tekende zijn buurman Prentice na, welke aardig aan het gevraagde karakter voldeed. Ook zijn lach: ‘Yo-ho-ho’ heeft Sundblom gebruikt in de campagne. In de jaren dertig gaven de Coca-Cola reclames de Kerstman zijn huidige grote bekendheid en won zo ook in Europa enorme populariteit. De commercieel aantrekkelijke Amerikaanse versie verdrong de Europese varianten. Maar in Nederland ondervind de Kerstman aardig wat weerstand aangezien Sinterklaas de rol als kindervriend al vervuld. Niet iedereen vindt een tweede nodig.
