Het poldergemaal aan de Balthasar van der Polweg te Delft ligt nabij de Technische Universiteit van Delft. Aangezien watertechnische aspecten als polders, opvoerhoogte en gemalen dagelijkse kost is, wordt er regelmatig excursies georganiseerd om de theorie uit de boeken in de praktijk waar te nemen. Dit gemaal bestaat uit de Archimedische schroef welke voornamelijk in de 20e eeuw werd toegepast voor kleine opvoerhoogte. Hieronder een vragenverslag over het gemaal, deze antwoorden kunnen redelijk algemeen worden opgevat en zijn niet alleen gebonden aan het Balthasar van der Polweg gemaal.
Aan de Balthasar van de Polweg staat een poldergemaal.
a. Wie beheert dit gemaal?
Het Hoogheemraadschap Delfland.
b. Welke polder wordt door dit gemaal bestreken?
Zuidpolder van Delfgauw
c. Wat is de benedenstroomse en bovenstroomse kant? Leg uit.
De termen beneden- en bovenstrooms worden meestal gebruikt als richtingaanduiding bij polders (e.a. wateren). Een korte betekenis van beide woorden: Bovenstrooms houdt in de zijde vanwaar de stroom komt, dus tegen de richting van de stroom in; en benedenstrooms is precies vice versa, dus stroomafwaarts. Vertaald naar de situatie van de Zuidpolder en de Schie komt men tot de conclusie dat de Zuidpolder van Delfgauw de bovenstroomse kant is en de Schie de benedenstroomse kant. Een korte uitleg: het water wordt vanuit de polder naar de boezem gepompt, kortom er wordt een kunstmatige stroming gecreëerd vanuit de polder naar de Schie. En het water stroomt altijd van de bovenstroomse kant naar de benedenstroomse kant. Dus de Zuidpolder van Delfgauw is de bovenstroomse kant en de Schie de benedenstroomse kant.
d. Geef een schatting voor het te overbruggen hoogteverschil.
Hoogteverschil geschat op 2,50m.
e. Wat voor soort opvoerwerktuig gebruikt dit gemaal?
Schroef van Archimedes (zie plaatje)
Een stalen vijzel; een variant op de schroef van Archimedes (anders genaamd: Tonmolen of Worm). Deze schroef is een uitvinding van Archimedes waarmee vloeistoffen (water in dit geval) kunnen worden getransporteerd (zowel van laag naar hoog als horizontale verplaatsing). De schroef heeft een speciale vorm om het water niet terug te laten lopen. Kortom het water wordt dus in kleine hoeveelheden naar boven gebracht. Bij de poldergemalen wordt echter wel een aangepaste versie van de schroef gebruikt (doordat er een relatief grote opvoerhoogte gerealiseerd moet worden). Dit type opvoerwerktuig is ook gebruikt bij de kinderdijk (1e jaars excursie). De doorsnede van de vijzel aan de Balthasar van de Polweg is ongeveer Ø 1,50m en de vijzelbak ligt ongeveer onder een hoek van 25° (met de horizontaal).
f. Waarom kan dit soort opvoerwerktuig wel in een poldergemaal gebruikt worden, maar is het minder geschikt in een boezemgemaal wat naar zee afvoert?
Een nadelige eigenschap van de vijzel is dat het naar mate de opvoerhoogte stijgt, het rendement afneemt als gevolg van waterverliezen. Daarnaast zal het rendement teruglopen als de schroef te snel draait; dus dat er teveel water over de vijzelbak heeft gaat. Dit vertaald naar de situatie waar men mee te maken heeft, komt het er op neer dat een aantal verschillen zijn tussen het afwateren van een polder en een boezem. Allereerst heeft de polder (over het algemeen) een kleinere opvoerhoogte naar een boezem toe dan een boezem naar de zee. Ten tweede zal er vanuit de polder minder water moeten worden afgevoerd dan vanuit de boezem. Dit komt er op neer dat de boezem meer water moet verwerken en dus met een hogere snelheid zal moeten draaien (of meerdere vijzels plaatsen). Hieruit kan geconcludeerd worden dat de efficiëntie van een vijzel met de functie als poldergemaal een hoger rendement behaald in vergelijking met een vijzel als functie van boezemgemaal (de laatste schakel in de keten: het water naar oppervlaktewater malen (dat in rechtstreekse verbinding staat met rivier of zee)). Kortom een vijzel is geschikter als poldergemaal dan als boezemgemaal als gekeken wordt naar efficiëntie.
N.B. Daarnaast is de vijzel een opvoerwerktuig dat zeer weinig onderhoud nodig heeft en dus erg voordelig is voor beheerders om deze werktuigen te plaatsen.
