Om een onderzoeksinterview goed uit te kunnen voeren, zult u zich gedegen moeten voorbereiden. Verder moet u een aantal interviewtechnieken beheersen en deze technieken op het juiste moment kunnen toepassen. Dit vergt veel kennis en oefening. Het valt buiten de doelstelling van dit artikel om die technieken hier uitvoerig te bespreken. Ik beperk me daarom slechts tot het schrijven van enkele aandachtspunten.
Het verzamelen van volledige en betrouwbare informatie
Als interviewer moet u er niet alleen voor zorgen dat u na afloop van het gesprek alle relevante informatie op tafel hebt gekregen, u moet er ook voor zorgen dat deze informatie overeenkomt met wat de geïnterviewde daadwerkelijk weet en denkt. Er zijn drie oorzaken waardoor de volledigheid en betrouwbaarheid van een interview in het gedrang kunnen komen:
- Uw presentatie. De manier waarop of de volgorde waarin u uw vragen stelt, de wijze waarop u zich presenteert, al deze factoren beïnvloeden de antwoorden van de ondervraagde.
- De interpretatie van de antwoorden. U verzamelt geen meningen, wensen, plannen, enzovoort, maar slechts uitspraken van de respondent daarover. Dit betekent dat u elk antwoord steeds zorgvuldig en met gepaste achterdocht moet evalueren. Zijn de antwoorden correct en volledig geformuleerd? Wat bedoelt de respondent precies?
- Het noteren van de antwoorden. Mensen zijn geneigd hun waarnemingen te kleuren met eigen ideeën en verwachtingen. Bij interviews moet u zich zoveel mogelijk van dergelijk interpretaties onthouden.
Voorbereiden op het interview
In de voorbereidingsfase ontwerpt u een globaal interviewschema. Uitgangspunt daarbij is uw onderzoeksvraag. In de startfase van uw onderzoek heeft u als het goed is bij de onderzoeksvraag deelvragen geformuleerd. Vanuit die deelvragen gaat u nu de interviewvragen formuleren. Elke deelvraag is hierbij een thema in het interview. Mocht u bij een bepaald thema geen gerichte vraag weten te stellen, formuleer dan een algemene, niet-sturende openingsvraag (bijvoorbeeld: Wat is uw idee over ).
Vaak moet een interviewer toestemming krijgen voor een interview. Wanneer op uw verzoek gereageerd wordt met ‘liever niet’, ‘geen belangstelling’ of ‘geen tijd’, kunt u het beste niet inhoudelijk reageren, maar uw verzoek nog eens herhalen. Een tweede keer weigeren is moeilijker. U kunt bij uw herhaalde verzoek een aantal argumenten noemen vóór deelname aan het interview, zoals het belang ervan, de lage kosten voor de te interviewen persoon of het belang dat er aan zijn persoonlijke bijdrage wordt gehecht. Laat begripvolle uitingen als ‘het spijt me dat ik u stoor’, ‘zal ik een andere keer terugbellen’ achterwege. Op deze manier legt u iemand weigeringen voor het interview in de mond.
Het interview inleiden
Nog minder dan bij andere zakelijke gesprekken kan men het zich bij een interview permitteren om ‘met de deur in huis te vallen’. Het is essentieel dat er een sfeer ontstaat waarin de geïnterviewde openhartig kan zijn en waarin hij zo weinig mogelijk wordt beïnvloed door wat de interviewer denkt, of door wat hij denkt dat de interviewer wil horen. Dit kan alleen wanneer beiden precies weten waar ze aan toe zijn. Besteed veel aandacht aan de inleiding en zorg dat alle elementen hierin terug zijn te vinden: opening, doelaanduiding, vooruitblik en randvoorwaarden. Vertel ook wat uw functie is in het geheel van het onderzoek en wat het onderzoek inhoudt.
De vragen stellen
Na de openingsfase begint het eigenlijke interview. U begint met gemakkelijk te beantwoorden vragen over feiten (‘hoelang werkt u hier al?’), zodat de spanning een beetje gebroken wordt. Vervolgens snijdt u het eerste thema aan met een open vraag. Open vragen geven de respondent gelegenheid op dreef te komen en eerst zijn algemene bevindingen prijs te geven. Daarbij gaat u door op de onderwerpen die de respondent zelf aandraagt in zijn antwoord op de open vraag. Probeer vervolgens door verdiepingsvragen te stellen steeds gedetailleerders informatie te verkrijgen over een subthema, tot u vindt dat het voldoende is uitgediept en u de informatie hebt verkregen waarnaar u op zoek bent. Vat de informatie over een subthema samen en vraag de respondent of hij kan instemmen met uw samenvatting. De hierdoor beschreven gaan van zaken herhaalt u bij elk subtrhema.
Voldoende grip op het gesprek houden
Soms verloopt een gesprek niet helemaal naar wens. Een oorzaak daarvan kan de houding van de geïnterviewde bij het beantwoorden van uw vragen zijn. Die houding kan bestaan uit het volgende:
- De geïnterviewde geeft ontwijkende antwoorden of houdt zich op de vlakte. Als u het gevoel hebt dat de geïnterviewde ontwijkend gedrag vertoont kunt u confronteren door beweringen in twijfel te trekken en te laten merken dat u niet alles zomaar voor waar aanneemt. U kunt ook steeds concretere vragen stellen, om uiteindelijk te eindigen met een ja/nee-vraag.
- De geïnterviewde geeft geen antwoord op uw vragen. Als u het idee hebt dat u geen antwoord krijgt op de vragen die u stelt, controleer dan of u misschien dubbele vragen stelt. Bij twee vragen direct achter elkaar krijgt u namelijk alleen op de tweede een antwoord. Stel bovendien geen ál te ruime vragen waardoor de geïnterviewde alle kanten op kan met het antwoord.
- De geïnterviewde geeft sociaal wenselijke antwoorden. Als u het idee krijgt dat de antwoorden van de geïnterviewde niet zijn echte mening vertegenwoordigen, controleer dan of u misschien gebruik maak van suggestieve vragen. Daarmee lukt u namelijk sociaal wenselijk gedrag uit. Alleen als u de geïnterviewde onder druk wilt zetten, is een suggestieve vraag wel eens handig.
