De Gaia-hypothese bestaat uit een aantal wetenschappelijke modellen voor onze biosfeer volgens welke het leven op aarde zijn eigen ideale levensomstandigheden creëert door de aardse omgeving te beïnvloeden. De eerste Gaia theorie werd geformuleerd in 1969, hierin wordt alle levende materie op aarde als één organisme beschreven. Deze eerste Gaia theorie werd vernoemd naar de Griekse godin van de aarde, Gaea.
Een voorbeeld van een “Gaia” systeem is de eencellige alg Emiliania huxleyi die in de oceaan voorkomt. De bloei van deze alg kan met satellietfoto’s waargenomen worden. Uit deze waarnemingen blijkt dat de bloei van deze algen de wolkenvorming beïnvloedt. Tijdens de bloei ontstaan er gassen (dimethylsulfide) die in de atmosfeer omgezet worden tot zuren die condensatiekernen vormen. Door deze gassen ontstaan er kleinere waterdruppels in de wolken, waardoor de wolken witter worden en meer zonlicht weerkaatsen. Hierdoor veroorzaakt de algenbloei indirect afkoeling van de planeet. Hierbij is dus sprake van een negatief terugkoppelingseffect.
Om onze twijfels weg te nemen of op zijn minst te verduidelijken in dit artikel een beetje meer over wat de Gaia-theorie ons vertelt. Om de Gaia-theorie te kunnen begrijpen moeten we stoppen met te denken als in transcontinentale groepen georganiseerde individuen en alles zien als één en hetzelfde levende wezen als deelgenoten van de grote evolutie die de Aarde al miljoenen jaren ondergaat en als wij dat willen nog vele miljoenen jaren kan blijven doen.
De Gaia-theorie is vernoemd naar de godin van de aarde “Gea”, zoals zij in de Griekse mythologie bekend was. De Gaia-theorie werd geïntroduceerd door de natuurkundig en scheikundig ingenieur en wetenschapper James Lovelock, die de hypothese voorstelde als “de resultante van alle individuele processen van levende organismen is een overkoepelend organisme (in dit geval de aarde zelf) die op zijn beurt meer is dan alle onderdelen waaruit het is samengesteld”.
Uiteraard was het idee om de Aarde als een levend wezen te zien voor vele deskundigen in die tijd iets geks en onvoorstelbaars. In 1960 presenteerde James Lovelock echter zijn documenten over de theorie in een wetenschappelijke conferentie aan de universiteit van Princeton. Voor de meeste van de aanwezigen betekende Gaia-theorie niet meer dan een interessante oefening in verbeelding. Wie zou er kunnen geloven dat onze planeet een denkend lichaam is dat het kan reguleren, door middel van chemische en fysische processen en waar alle onderdelen samenwerken om een balans met ideale omstandigheden voor het leven te behouden?
Aan de ene kant is deze theorie niet alleen in tegenspraak met andere theorieën maar plaatst hij de onaantastbare en heilige theorie van Darwin in twijfel waarin de loop van de geschiedenis het leven zich aanpast aan de omstandigheden van zijn eigen fysisch-chemische omgeving . Lovelock’s Gaia theorie betekende juist het tegenovergestelde, de biosfeer is verantwoordelijk voor het genereren, onderhouden en reguleren van zijn eigen milieu-omstandigheden. Wat in feite betekend dat het niet de invloed van de omgeving is die het leven beïnvloed, maar dat het leven invloed uitoefent op de anorganische wereld, teneinde een co-evolutie van zowel het biologische als het anorganische te maken.
Volgens studies van onze wetenschap, kan het concept dat de aarde niet alleen leven bevat, maar dat de aarde zelf een levend wezen is, worden geschaard onder dezelfde parameters als die van Humberto Maturana, in zijn boek “De Boom van Kennis” waarin hij autopoietische organismen definieert, die worden gekenmerkt doordat ze letterlijk zichzelf produceren, om ons een simpel idee te geven van wat kenmerkend is voor het doolhof van biochemische analyse. Voor deze parameters geldt dat de dynamiek van deze organismen, dat wil zeggen, de som van de moleculaire veranderingen in de natuurlijke processen het feit is dat je eigen stofwisseling is geïntegreerd in een netwerk dat transformaties produceert en in sommige gevallen een limiet genereert aan de netwerk transformaties.
In de loop van de afgelopen jaren kunnen we ons veel dieper verdiepen in deze theorie. die door de jaren heen een tijd werd vergeten maar vandaag de dag dankzij heel veel gedane en lopende wetenschappelijke studies steeds meer internationale erkenning krijgt. omdat ze aantonen hoe het fenomeen van het leven op aarde op een betere manier aannemelijk kan worden geïnterpreteerd.
