De wetenschappelijke naam van de Tulp is Tulipa. Het woord Tulipa is afgeleid van het Perzische woord “Tulipan” wat tulband betekend. De Ottomaanse sultans droegen namelijk als symbool een tulp op hun tulband. De tulp werd namelijk ten tijde van het Ottomaans rijk (1299–1922) al op commerciële wijze geteeld in wat nu Turkije heet. Het natuurlijke verspreidingsgebied van het geslacht Tulipa strekt zich uit van Zuid-Europa, Israël, Noord-Afrika, Anatolië en Iran naar het noordwesten van China. Het centrum van de natuurlijke diversiteit van het geslacht Tulipa is te vinden in het Pamir gebergte in Centraal-Azië in het oosten van Tadzjikistan, het noordoosten van Afghanistan, het uiterste noorden van Pakistan, het westen van Chinees Turkestan (China) en et zuiden van Kirgizië, het Hindu Kush gebergte in het noord-oosten van Afghanistan (provincie Badachsjan) en het noorden van Pakistan en de Tien Shan bergketen in Centraal-Azië, in het grensgebied van Kazachstan, Kirgizië en de Chinese autonome regio Sinkiang.
Deel 1: de botanische tulp:
De in het wild voorkomende tulpen noemen we botanische of specie tulpen. Er zijn honderden soorten wilde tulpen maar van al die honderden soorten zijn er slechts een paar die op grote schaal commercieel geteeld worden. Deze botanische tulpensoorten zijn; Tulipa Fosteriana, Tulipa Greigii en Tulipa Kaufmanniana. Daarnaast zijn er nog een aantal botanische tulpensoorten die op kleine schaal commercieel geteeld worden dit zijn; Tulipa acuminata, Tulipa bakeri, Tulipa clusiana var. Chrysantha, Tulipa eichleri, Tulipa kolpakowskiana, Tulipa linifolia, Tulipa pulchella, Tulipa saxatilis, Tulipa tarda, Tulipa turkestanica en Tulipa urumiensis
Tulipa fosteriana:
Tulipa Fosteriana is een wilde soort afkomstig uit het bergachtige gebied van Centraal Azië. Er zijn een aantal cultivars die op de markt worden gebracht. Deze cultivars verschillen van elkaar in hoogte, maar hebben allemaal een slanke bloemvorm en grote, soms gestreepte bladeren. De meeste cultivars in het Fosteriana assortiment zijn rood. De bekendste Fosteriana tulp is ‘Madame Lefeber’, ook wel ‘Red Emperor’ genoemd. Fosteriana tulpen lenen zich voor verwildering. Andere bekende Fosteriana cultivars zijn de citroengele “Candela”, de zwavelwitte Concerto, de diep oranje “Juan” met diep oranje, gele basis en bruine vlekken in bladeren, de oranje “Orange Briljant” de helder oranje “Orange Emperor”met helder oranje, gele basis, de helder rode “Princeps” met bruin-groene basis, de helder witte “Purissima” (White Emperor), de gele “Summit”, de citroengele met brede ivoor witte rand “Sweetheart”, en de goud gele Yellow Purissima.
Tulipa greigii:
Greigii tulpen komen uit Turkistan en zijn in 1872 geïntroduceerd in Nederland, doordat er heel veel kruisingen mee zijn gedaan is deze groep is op het moment de grootste groep tulpen die nog dichtbij de botanische soorten zit. Greigii tulpen zijn meestal rood, geel en wit en hebben gestreepte en gespikkelde bladeren. De bloemen zijn groot in vergelijking tot de plant en openen zich wijd in de volle zon. Hierdoor zijn Greigii tulpen goed te gebruiken in borders, rotstuinen en in potten. Een bijkomend voordeel is dat deze kleine tulpen ook makkelijk verwilderen. De belangrijkste cultivars zijn de diep roze “Ali Baba met gespikkelde bladeren, de abrikoos kleurige geel gerande “Cape Cod” met gespikkelde bladeren, de oriëntaal rode “Compostella”, de oranje rood gerande “Orange Toronto”, de roze “Oratorio” met gespikkelde bladeren, de karmijn rode “Oriental Beauty” met gespikkelde bladeren, de karmijn rode, geel-randige “Oriental Splendour” met gespikkelde bladeren, de scharlaken rode, ivoorwit gerande “Pinocchio”, de karmijn rode, wit gerande “Plaisir” met gespikkelde bladeren, de zalmroze “Sweet Lady” met gespikkelde bladeren, de rode “Toronto en de rode “United States”.
Tulipa kaufmanniana:
Kaufmanniana tulpen zijn kleine tulpen afkomstig uit Turkistan en zijn in 1877 geïntroduceerd in Nederland. Kaufmanniana tulpen zijn van binnen witcrème, overlopend naar rozerood aan de buitenkant met een duidelijke gele ondergrond. Er worden in Nederland nog steeds kleine hoeveelheden van het originele gewas geteeld. Kaufmanniana tulpen onderscheiden zich door een korte stengel en vaak gespikkelde of gestreepte bladeren. Vooral de laatste jaren zijn door kruising prachtige cultivars ontwikkeld met grotere bloemen en felle contrasterende kleuren. Als het zonnig is staan de bloemen geheel open en hebben dan een heel ander kleuren effect en bloemvorm dan wanneer ze gesloten zijn. Als de tulp geopend is, lijken ze op stralende sterren. Deze vroegbloeiende kleine tulpen zijn erg mooi in rotstuinen en in bakken en ze verwilderen makkelijk. De belangrijkste cultivars zijn de scharlaken rode “Fashion” met groene bladeren, de karmijn rode, geel-gerande “Giuseppe Verdi” met gespikkelde bladeren, de karmijn rode, felgeel-gerande “Cluck” met gespikkelde bladeren, de karmijn rode, vaal roze gerande “Heart’s Delight” met gespikkelde bladeren, de rode, vaal geel gerande “Johann Strauss” met gespikkelde bladeren, de scharlaken rode “Scarlet Baby” met groene bladeren, de kardinaal rode “Showwinner” met gespikkelde bladeren, de roodgele “Stresa” met gespikkelde bladeren.
Tulipa acuminata:
Tulp acuminata komt uit Turkije en heeft een ongebruikelijke bloemvorm. De smalle bloembladeren zijn rood en geel, vaak met een groenige gloed aan de buitenkant.
Tulipa bakeri:
Tulp bakeri komt oorspronkelijk uit Kreta en heeft grote roze met warm paars getinte bloemen. De meest geteelde selectie in Nederland is “Lilac Wonder”.
Tulipa clusiana var. Chrysanta:
Tulp clusiana var. Chrysantha groeit van nature op hele hoge hoogtes (tot 3.000 meter in Noord Afghanistan) en is pas in 1948 geïntroduceerd in Nederland. De geheel geopende bloem heeft de vorm van een ster. Omdat ze makkelijk verwilderen en hele mooie kleuren hebben zijn ze een goede keus voor in een rotstuin. De bloembladeren van het cultivar ‘Cynthia’ zijn koraalrood met groene randen en zijn binnenin licht geel.
Tulipa eichlerivan transcaucasia:
De Tulp eichlerivan Transcaucasia afkomstig uit Noordwest Iran heeft opvallende grote, glanzende oranjerode bloemen met een gele gloed en een zwart hart met een gele rand en heeft stevige grijsgroene bladeren.
Tulipa kolpakowskiana:
De tulp kolpakowskiana komt uit Centraal Azië en China heeft puntige bladeren en smalle gele bloembladen met een rode plek door een groene gloed omcirkeld. Per stengel heeft hj 1 tot 3 bloemen.
Tulipa linifolia:
De Tulp linifolia is een opvallend soort afkomstig uit Bukhara en de Pamir Alai bergen. De bladeren zijn smal en de bloemen bijna fluoriserend rood.
Tulipa pulchella:
De tulp pulchella humilis is één van de laagst groeiende tulpen (humilis betekend laag). Het is één van de weinige tulpen uit de botanische tulpen groep, waar een aantal gekweekte soorten van bekend zijn. De tulp pulchella humilis heeft smalle roodgerande bladeren en is een perfecte kleine tulp voor in de rotstuin.
Tulipa saxatilis:
De tulp saxatilis heeft zwak gevormde zacht lila-roze bloemen met een geel hart. Ze komen van oorsprong uit de bergen van het eiland Kreta en tolereren geen overmatig water. Als de zon schijnt openen de bloemen zich.
Tulipa tarda:
De tulp tarda is veruit het meest belangrijke, echt botanische soort. Zij heeft zes dicht bij elkaar geclusterd estervormige bloemen – geel met een witte punt -. Na de bloei, ontwikkelen ze hele mooie zaaddozen. De tulp tarda is geschikt voor elke tuin en verwildert makkelijk.
Tulipa turkestanica:
De tulp turkestanica is genoemd naar zijn vindplaats, Turkije. De tulp is favoriet vanwege zijn vroege bloeiperiode (Februari – Maart) en omdat hij makkelijk verwildert. Elke bol krijgt 12 witte bloemen met een fel geel centrum. De bladeren zijn grijsgroen.
Tulipa urumiensis:
De tulp urumiensis is een perfecte, extreem lage, kleine gele tulp. Deze soort uit Noordwest Iran is niet zo sterk maar hij is wel heel mooi. De tulp urumiensis wordt in Nederland op kleine schaal geteeld.
