Wagners werken waren vernieuwend in de muziekwereld. Dit artikel gaat over zijn leven en de Romantische invloeden in zijn leven en zijn werken.
Richard Wagner (1813-1883)
Richard Wagner werd in 1813 in Leipzig geboren. Hij kwam uit een familie van normale afkomst. Als kind kon hij al niet tegen gezag en toen hij iets ouder was begon hij te gokken. Eigenlijk wilde Wagner toneelschrijver worden, maar uiteindelijk is hij muziek gaan studeren aan de universiteit van Leipzig. Toch heeft hij altijd financiële problemen gehad doordat hij niet kon omgaan met geld. Daardoor had hij veel schuldeisers achter zich aan voor een groot deel van zijn leven.
De muziek van Wagner is nog altijd bekend. Hij was een groot bewonderaar van Beethoven en hij probeerde in diens stijl te componeren. Zijn invloed op de muziekwereld is erg groot geweest. Vooral op het gebied van de opera werd hij bekend en zijn muziek drama’s worden als revolutionair beschreven. Maar in welk opzicht was Richard Wagner vernieuwend en waarom wordt hij romantisch genoemd? Dit artikel zal daarop proberen te antwoorden.
In het begin van de negentiende eeuw waren de Franse en de Italiaanse opera’s erg populair. In Duitsland werden er vertalingen opgevoerd van die opera’s en er was geen enkele Duitse componist die de populariteit ervan kon evenaren met een zelf geschreven opera. De laatste grote Duitse opera was Der Freischutz van Weber uit 1821. Wagner was er erg van onder de indruk en wilde ook in de ‘Duitse stijl’ schrijven.
De negentiende eeuw was de tijd van het Duitse nationalisme. De belangrijkste ontwikkelingen in Duitse muziek zouden juist tot uiting komen in de muziek drama’s. Na 1821 was het eerst rustig op dat gebied. Duitse componisten werden alleen bekend binnen hun eigen provincies en genoten alleen lokale bekendheid. Pas rond 1830 begon Wagner te schrijven. Zijn eerste opera’s waren geschreven naar de voorbeelden van werken die hij kende. Die Feen uit 1833 was bijvoorbeeld een Duitse Romantische opera waarvoor hij de stijl van de latere werken van Weber gebruikte. Kort daarna verscheen echter een opera die op Shakespeare gebaseerd was en in de Italiaanse stijl geschreven was.
In 1842 had Wagner zijn eerste grote succes met de opera Rienzi. Aanvankelijk wilde hij het stuk, een grand opera, in Parijs produceren om internationale bekendheid te verwerven. Rienzi was daarom gemodelleerd naar de werken van Gasparo Spontini, een Italiaanse componist die in Parijs werkte. Het stuk bracht hem echter genoeg geld en bekendheid op in Dresden om zich bezig te kunnen houden met een stuk dat meer paste bij de stijl van de Duitse Romantische opera, een bewerking van de mythe van de vliegende Hollander. In Der Fliegende Hollander gebruikt Wagner voor het eerst het thema van ‘verlossing door liefde’. Wagner laat in dit stuk verschillende vernieuwingen op muzikaal vlak zien. Zo loopt de muziek tussen nummers vloeiend in elkaar over.
In de latere werken van Wagner worden de thema’s die hij voor het eerst gebruikt in Der Fliegende Hollander verder uitgewerkt. Zijn opera’s worden Romantisch genoemd, maar qua stijl worden ze steeds meer een kruising tussen Romantische opera’s en de grand opera’s. Hij bleef muzikale vernieuwingen invoeren. De muziek werd dramatischer en kreeg een andere betekenis. Hij gebruikte verhalen en legendes uit de Middeleeuwen. De meeste ervan waren Duits en sloten aan bij het Duitse nationalisme. Wagner streefde naar een perfecte verhouding tussen muziek, taal en toneelspel en hij probeerde dat bij elk stuk weer te verbeteren. Wagner is zo populair geworden dat de Beierse koning Ludwig II een operagebouw voor hem heeft laten bouwen.
Richard Wagner is in veel opzichten vernieuwend geweest op het gebied van muziek drama’s. Aanvankelijk modelleerde hij zijn werk naar voorbeelden uit de Duitse Romantische opera of naar de populaire grand opera. Later ontwikkelde hij zijn eigen stijl en vertoonden zijn opera’s kenmerken van beide soorten opera’s. Hij bleef ook steeds vernieuwend in de muziek die hij schreef. Wagner heeft bijgedragen aan de Duitse Romantiek door in een tijd waarin het Duitse nationalisme groeide vooral Duitse legendes uit de middeleeuwen te gebruiken voor zijn opera’s. Daardoor heeft hij in Duitsland een eigen operagebouw gekregen.
