Wat is een grote terts toonladder? Wat betekent het als een muziekstuk “in D” staat en hoe kom je erachter welke toon de grondtoon is van een muziekstuk dat je speelt of zingt?
Een toonladder is een reeks tonen die de grondslag vormen van een muziekstuk. Één van deze tonen is de grondtoon. De grondtoon wordt ook wel tonica genoemd.
De grondtoon is de basistoon. Als de melodie op deze toon terugkomt, voel je de melodie als afgerond. De toon geeft het gevoel “thuis”.
Met deze toon begin je de toonladder te spelen. Je speelt de grondtoon en dan een reeks tonen naar boven, tot je de grondtoon weer bereikt, maar nu een octaaf hoger. (Weet je niet wat een octaaf is? Dat is simpel. Tussen tonen die dezelfde naam hebben ligt altijd één of meerdere octaven.)
Als je de grondtoon bereikt hebt, speel je de toonladder weer naar beneden.
Nu is het heel belangrijk welke stapjes je neemt als je de reeks tonen speelt. In de muziek zijn er twee soorten stapjes: de hele en de halve toonsafstand. De hele toonsafstand heet ook wel “grote sekunde” en de halve heet “kleine sekunde”. Op een toetsenbord van een piano of een keyboard kan je het makkelijkst zien of een stapje een hele of een halve toonsafstand is. Als je alle toetsen achter elkaar van beneden naar boven speelt, de witte en de zwarte, speel je allemaal halve toonsafstanden. Om de hele toonsafstanden te krijgen moet je er juist telkens één overslaan. Het maakt niks uit of de toets die je overslaat een witte of een zwarte is.
Een toonladder is een reeks tonen waarin de hele en halve toonsafstanden op een vaste manier geordend zijn. In een grote terts toonladder is de volgorde van de afstanden altijd:
heel-heel-half-heel-heel-heel-half.
Als je de tonen die je krijgt door deze volgorde van stapjes te nemen achter elkaar speelt, hoor je vanzelf de eerste toon als de grondtoon van de grote terts toonladder.
Je krijgt deze afstanden vanzelf als je op de C begint en in stapjes over de witte toetsen naar boven loopt. Controleer het maar: de halve toonsafstanden zitten tussen e en f, en tussen b en c. Daar zit namelijk geen zwarte toets tussen, zoals bij de andere stapjes!
Als je nu op een andere toon begint, bijvoorbeeld op de g, en je speelt alleen op de witte toetsen naar boven, herkent je oor onbewust de volgorde van toonsafstanden uit de toonladder van C. Je oor is knapper dan je denkt! Onbewust worden de tonen tot de C herleid en door de relaties tussen de aanwezige tonen – de afstanden, ofwel intervallen – hoor je de toon C als “thuis”, als grondtoon.
Als je dit hebt begrepen, is het tijd je te verdiepen in de kleine terts toonladder.
Veel plezier!
