De film The Unthinkable (Samuel Jackson; 2010) stelt een erg actueel gegeven centraal: is bij het verkrijgen van informatie uit terroristen die een aanslag voorbereiden marteling geoorloofd. Hoewel het gegeven van een nucleaire dreiging in de film nogal hypothetisch is, wordt de toeschouwer met z’n neus op de heftige feiten gedrukt.
Het is vreemd dat de Amerikaanse thriller film THE UNTHINKABLE in de pers zo weinig aandacht heeft gekregen. Nog maar enkele maanden uitgebracht (juli 2010) lijkt deze film al een vroege dood gestorven. In elk geval hoor je er verrassend weinig over. Dat is vreemd voor een film waarin Samuel Jackson – niet de eerste de beste – een van de belangrijkste hoofdrollen speelt. Misschien is de heftigheid van het thema van de film – mag je als ondervrager gebruik maken van marteling bij het loskrijgen van informatie van een Islamitische terrorist die dreigt met nucleaire vernietiging en daarvoor een aantal bommen (3) op enkele lokaties in Amerika op scherp heeft gesteld. Dat liegt er niet om.
Een tot de Islam bekeerde Westerling stuurt de regering van de Verenigde Staten een tape waarop zich informatie bevindt over 3 lokaties waar zich op scherp gestelde atoombommen zouden bevinden, die binnen een week zullen afgaan. Het is duidelijk dat dit voor enorme aantallen slachtoffers zal gaan zorgen als ze niet gevonden worden. In de film heeft een FBI agente de opdracht om de bommen te vinden, terwijl een CIA “consultant” (gespeeld door Samuel Jackson) de verdachte stevig ondervraagt. Omdat er weinig tijd is om de bommen te vinden, voert deze CIA Consultant al snel de druk op de terrorist op en begint met martelingen – tegen de wil van het FBI personage in – om aan die informatie te komen. Maar ondanks dat slaat de verdachte niet door.
De film behandelt een belangrijk moreel dilemma waarvoor het Westen zich geplaatst zou kunnen vinden als zo’n situatie zich voor zou doen: het morele dilemma van het gebruik van marteling bij het verkrijgen van noodzakelijke informatie – als er zoveel levens op het spel staan. Of: hoe ver kun je gaan om aan je informatie te komen als je zeker weet, zoals in de film, dat er ergens in Amerika op 3 plaatsen atoombommen zijn verborgen, die binnen een week zullen ontploffen en waarbij miljoenen slachtoffers het leven zullen laten. De moslim waar het in deze film om gaat is een tot de Islam bekeerde Westerling. Dat zal wel gedaan zijn om moslims in het algemeen met deze vraagstelling niet voor het hoofd te stoten. Want de film liegt er niet om: het gaat over martelen. De moslim terrorist die hier wordt aangepakt is in zijn jeugd in verschillende Islamitische landen opgegroeid en heeft in een vorig leven nog als bomexpert voor het Amerikaanse leger in Irak en Afghanistan gewerkt. Maar dat was toen. Nu dreigt hij met het laten ontploffen van 3 kernwapens, verborgen ergens in Amerika. En omdat dit binnen afzienbare tjd zal gaan gebeuren is er haast bij om aan de weet te komen waar die bommen zich bevinden. Ergo: marteling toegestaan?
Misschien zorgt het gegeven dat een acteur als Samuel Jackson de rol van harde ondervrager speelt die marteling niet schuwt ervoor dat de prent een zekere geloofwaardigheid krijgt, ondanks de nogal stereotype en daarmee behoorlijk voorspelbare uitwerkingen van een aantal personages in de film. Sommige martelscenes liegen er niet om en zijn zelfs behoorlijk schokkend. Jackson gooit desondanks behoorlijk wat gewicht in de schaal om aan zijn personage (CIA consultant “H”) voldoende gewicht mee te geven. Voor het overige gaat de film behoorlijk mank aan een zekere voorspelbare invulling van opvattingen en stereotype gedrag van betrokkenen, wanneer zich zo’n situatie in het echt zou voordoen. Zo is het personage van de FBI een vrouw, die natuurlijk mordicus tegen het gebruik van marteling is. Ze staat als het ware voor het maatschappelijk geweten dat van deze vunzige praktijken niets moet hebben. Voortdurend wordt er geprotesteerd als Jackson een volgende geweldadige truck uit de hoed tovert om de terrorist nog meer onder druk te zetten en aan het praten te krijgen. Op zeker moment worden er zelfs vingers van het “slachtoffer” afgeknipt. geen flauwekul dus.
In de film wordt met het opvoeren van de tijdsdruk (de klok tikt door en daarmee de nucleaire dreiging) het dilemma van marteling als maatschappelijke acceptatie als het ware aan het publiek voorgelegd. Daarbij lijkt de regiseur bij monde van zijn overige personages geen gelegenheid voorbij te laten gaan om zich tegen het gebruik ervan uit te spreken. Voortdurend wordt door de andere aanwezigen in de film tegen marteling geprotesteerd. Behalve Samuel Jackson dus. Want die stoomt door met zijn gewelddadige ingrepen en zal hoe dan ook informatie over de vindplaats van de bommen aan zijn terrorist ontfutselen. Geen sinecure, want de tijd dringt en 6 miljoen doden in het verschiet lijkt een reden voldoende om er flink gewelddadig tegenaan te gaan. Maar hoewel het publiek langzamerhand de “redelijkheid” van fysieke marteling inziet, geldt dat natuurlijk niet voor het Amerikaanse (Westerse) normbesef: want iedereen moet weten dat van marteling eigenlijk geen sprake kan zijn.
Ondanks de tegenstand tegen het gebruik van marteling bij direct betrokkenen slaat op zeker moment de terrorist toch door en worden de 3 atoombommen gevonden. Maar daarmee is de verrassende ontknoping van de film niet gezet. Want de terrorist blijkt al rekening te hebben gehouden met die “ontdekking”. Ja, er feitelijk op te hebben aangestuurd. Want er zit een addertje onder het gras: er is nog een vierde bom verborgen. En met het genadeloos wegtikken van de ontstekingstijd daarvan eindigt de film.
