Nog niet zo heel lang geleden waren het alleen de omroepen die programma’s maakten of ze lieten deze produceren. Ze bepaalden zelf wanneer ze een programma uitzonden. Die regel gold voor zowel de publieke als de commerciële omroepen. De laatste jaren zien we echter figuren op het TV speelveld verschijnen die zich met van alles willen bemoeien en met name bij de publieke clubs. Over het algemeen hebben deze lieden zich een behoorlijk portie arrogantie aangemeten.
Even terug in de tijd voor de juiste beeldvorming
Jongeren zullen het wellicht niet meegemaakt hebben maar vroeger bestond er zo iets als Kijk- en luistergeld. Dat moest iedereen betalen en met de opbrengst daarvan werd een groot deel van de uitzendkosten gedekt. Commerciële zenders waren er toen nog niet veel. Er was eens een kabinet met een rationele gedachte: Het innen van Kijk- en luistergeld kon worden afgeschaft. Het betreffende bedrag werd vanaf dat moment rechtstreeks vanuit de Rijksschatkist aan de uitzend gemachtigden overgemaakt. Reken maar dat de burger er nog steeds voor de omroepen bleef betalen en nog steeds betaalt maar dan via de belastingen. Met andere woorden de kijkers dragen nog steeds bij en krijgen daarvoor programma’s van de publieke omroepen voorgeschoteld. De omroepen zijn dus producent en leverancier en de kijker is de afnemer, de betalende klant derhalve.
De opkomst van de netmanager
Dat lijkt een nuttige functionaris die er o.a. voor moet zorgen dat uitzendingen van dezelfde aard elkaar niet overlappen. Voorts dat er per avond voor iedereen wat naar zijn of haar keuze te kijken valt. O ja, hij geeft ook nog hints aan de publieke omroepen wat ze maar beter wel of niet kunnen aanbieden. Hij speelt dus ook een beetje de rol als het geweten van de kijkers. Hij zal dus moeten weten wat die brede samenstelling van kijkers in alle leeftijd categorieën (de klanten dus) wensen te zien. De omroepen menen dat wel te weten; zij hebben immers een achterban. En zie daar de ontstane discrepantie tussen de zichzelf versterkende netmanager en de in de verdediging gedrongen omroepen. De een roept dat je de jeugdige kijkers beter aan je moet binden, terwijl die groep al heel anders omgaat met het medium TV. Zij kijken inmiddels voor een groot deel via andere schermen en/of op andere tijden. De ander roept dat er een afwisselend programma aanbod moet zijn waarbij wel degelijk rekening moet worden gehouden met alle leeftijdgroepen en dus ook met het groeiend aantal oudere kijkers. Desondanks ontstaat het gevoel dat de netmanager meer neigt naar zijn eigen hersenspinsel: zelf bepalen wat goed voor ons is.
De netmanager bepaalt
Een voorbeeld van de eenzijdige invloed van een netmanager is het weghalen van het programma Opium van NPO2. Een veel bekeken kunst- en cultuurprogramma gepresenteerd door Cornald Maas. Als reden (we krijgen in dit geval een toelichting) wordt gegeven dat het programma niet meer bij de zender past. Rijst gelijk de vraag of het programma soms te cultureel, te informatief, te onderhoudend of een te te breed publiek bedient. Helaas is een antwoord op deze vraag niet waargenomen. Of moeten we er maar blindelings van uitgaan dat de netmanager een sterk ontwikkeld “Fingerspitzengefühl” heeft en daardoor precies aanvoelt wat de kijkers (klanten) wel of niet willen zien?
Dan dient zich ook nog eens een staatssecretaris aan
Hoe was het ook weer? Eerst betaalde iedereen Kijk- en luistergeld en later in plaats daarvan extra belasting om naar de publieke omroep te kunnen kijken. Dus de programma’s zijn voor iedereen ongeacht de smaak en de interesses. Immers iedereen betaalt mee. De staatssecretaris ontpopt zich echter als nog grotere “ziener” dan de netmanager. Hij heeft geen boodschap aan wat kijkers (klanten) willen. Voor vrolijke programma’s ga je maar naar de commerciële omroepen, inclusief een flinke dosis tussentijdse reclame. De staatssecretaris weet dus nog beter dan de netmanager wat het kijkpubliek van de publieke omroepen verwacht. Ook hier ligt een te sterk ontwikkelde arrogantie aan ten grondslag. Het goede nieuws is dat inmiddels wat politieke partijen wakker zijn geworden en deze staatssecretaris op het matje roepen. De uitkomst is echter onvoorspelbaar.
Gaan er nu koppen rollen?
De netmanager zal waarschijnlijk binnenkort bij de staatssecretaris op het matje geroepen worden. Hij zal dan nederig en met klamme handen moeten uitleggen waarom hij een programma als Opium van NPO2 laat halen terwijl dit programma nu net voldoet aan de programma voorwaarden die de staatssecretaris de kijkers wil opdringen. Dit kan nog interessant worden. Het is ook interessant om te weten wat de uitkomst van het marktonderzoek is, dat de staatssecretaris stellig heeft laten uitvoeren om daarmee zo goed te weten wat de kijkers (via belasting betalende klanten) graag als programma aanbod op de publieke zenders zouden willen zien.
