Mantelzorg

Functioneel gezondheidspatroon 8: Rollen- relatiepatroon

Beschrijving:

Dit patroon omvat de belangrijkste rollen en verantwoordelijkheden van de patiënt in zijn huidige levenssituatie en  zijn familie-, gezins-, werk- en sociale relaties met de bijhorende verantwoordelijkheden. Ook de subjectieve beleving van de rollen en relaties, de tevredenheid van de patiënt ermee en eventuele verstoringen horen toe het patroon.³

Gekozen functie binnen dit functionele gezondheidspatroon: Mantelzorg

Waarom kies je deze functie en waarom hoort deze functie binnen dit functionele gezondheidspatroon?

Mantelzorg is een belangrijk aspect binnen dit functionele gezondheidspatroon, omdat mensen elkaar altijd nodig hebben. Bij mantelzorg gaat het er vooral om dat er zorg wordt verleend, zonder dat hiervoor betaald wordt. Daarom vind ik dat dit onderwerp wat extra aandacht verdiend. Aangezien zorg verlenen in verband staat met relaties, hoort dit aspect binnen en rollen- en relatiepatroon.

Op welke wijze draagt deze functie bij aan het gezonde functioneren van de mens?

‘Mantelzorg  is alle zorg van familie, vrienden en buren die de hulpbehoevende als een mantel omgeeft.’¹ Mantelzorg wordt dus niet verleend door professionele verzorgers, maar door mensen die een bepaalde relatie hebben met de hulpbehoevende.² Dankzij mantelzorg kunnen mensen langerzelfstandig thuis blijven wonen.

‘In meer dan de helft van de gevallen is de zorgperiode langer dan drie maanden. Vaak is het een periode van jaren.’⁴

Mantelzorgers houden zich vooral bezig met de:

–          Persoonlijke zorg, zoals verzorgende en verplegende handelingen, wonden verzorgen, medicijnen toedienen enz.

–          Psychosociale zorg, zoals emotionele steun, luisteren enz.

Daarom maakt de mantelzorg een deel uit van de gezondheidszorg en het gezond functioneren van de hulpbehoevende.

Wat is de psychische, sociale en/of spirituele structuur die het mogelijk maakt deze functie uit te oefenen?

Sociaal gezien vinden mantelzorgers het geven van zorg aan bijvoorbeeld familieleden vanzelfsprekend. Ze doen het uit liefde, of ze hebben de behoefte aan contact. Ook het voorkomen van schuldgevoelens en ‘iets terug willen doen’ zijn redenen om mantelzorg te willen verlenen.

‘Er zijn stadia van zorgen:

1. In de eerste fase maakt men zich zorgen om de naaste.
2. De volgende fase is dat men het besluit neemt om de verantwoordelijkheid te nemen.
3. De derde en laatste fase is dat men ook daadwerkelijk gaat zorgen.’¹

Dan zijn er nog een aantal verschillende soorten hulpbehoevende mensen

1. Zorgbehoevende mensen:’ We leven langer, maar ook langer in minder goede gezondheid. Ouderen vormen daarom verreweg de grootste hulpvragers.’¹
2. Mensen met een verstandelijke handicap: verstandelijk gehandicapten zijn mensen met mogelijkheden en moeten daarom ook zoveel mogelijk in een normale leefomgeving verblijven. Ze zijn dan wel aangewezen op de zorg van familie e.d.¹   
3. Mensen met psychische problemen: Wanneer psychische problemen zich in milde vorm uiten is er geen opname in een GGZ-instelling nodig, maar eerder hulp van een huisarts en/of maatschappelijk werker.¹
4. Mensen in de laatste (terminale) fase: Aangezien veel mensen thuis willen sterven, is mantelzorg van groot belang. Deze vorm van mantelzorg kan echter erg zwaar zijn voor de hulpverlenende. ¹
5. Personen opgenomen in instellingen : mantelzorg kan ook verleend worden in een instelling. ’Zorginstellingen doen ook steeds vaker een beroep op familie, deels omdat zij o.a. door bezuinigingen minder tijd voor de bewoners hebben.¹
6. Chronisch zieke kinderen: ‘Door de toegenomen technologische ontwikkelingen leven kinderen met een chronische ziekte langer en verblijven ze, anders dan voorheen, korter in een instelling. Het gevolg is dat ouders langer thuis voor hun kind zorgen.’¹

Wat is gezond , normaal bij deze functie en waar ligt de grens gezond/ongezond? Wat zijn veel voorkomende oorzaken van verstoring van deze functie?

Deze functie is gezond wanneer de mantelzorger en de hulpbehoevende een prettige relatie met elkaar hebben. De mantelzorger doet het met een positieve motivatie en degene die hulp nodig heeft is bereid om te ontvangen en mee te werken.

Een aantal dilemma’s in de mantelzorg zijn:

–          ‘Kan een mantelzorger een verzorgde nog als partner (ouder, kind) beleven en behandelen als deze steeds meer een patiënt wordt?

–          Het accepteren van mantelzorg impliceert verlies van autonomie en kan het gevoel van eigenwaarde aantasten.’²

Ook al zijn de motieven van de mantelzorger vaak positief, het zorgen kan voor velen zowel lichamelijk als geestelijk een belasting zijn. Een groot aantal heeft negatieve gevoelens vanwege de zware verantwoordelijkheid en de inperking van het eigen leven als gevolg van de zorg.² ‘Veel voorkomende gevoelens zijn bijvoorbeeld: angst, kwaadheid, eenzaamheid, verdriet, schuld en schaamte.’¹ Wanneer dit het geval is, is de functie eigenlijk ongezond.

Welke belemmeringen in het lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren ervaart de patiënt bij wie deze functie ongezond is?

‘ In de moderne samenleving is het beeld van de onafhankelijke mens als ideaal sterk verankerd. Daarom hebben veel mensen er psychisch moeite mee om hun autonomie te zien afnemen wanneer zij zorg ontvangen.’²

Lichamelijke belemmeringen voor de mantelzorger zelf kunnen zijn:

–          Moeheid

–          Depressie

–          Angststoornis

–          Burn-out enz.

Formuleer twee anamnesevragen over deze functie die door een verpleegkundige aan een patiënt gesteld kunnen worden. (aan de patiënt die de mantelzorg ontvangt)

1. Wat doet mantelzorg voor uw gezondheid
2. Op welk moment en waarom was u bereidt om de mantelzorg in uw situatie te ontvangen’[i]
4.