Jean-Paul Sartre kun je wel beschouwen als de bekendste vertegenwoordiger van het existentialisme. Aan het woord kun je de kern van deze filosofie al ontlenen: l’existence, het bestaan. Deze leer ging rechtstreeks in tegen het religieuze denken van het Westen, want niet God was meer verantwoordelijk voor de daden van de mens, maar de mens zelf. Het is interessant om deze filosofie onder de loep te nemen omdat het begrip verantwoordelijkheid een nieuwe dimensie heeft gekregen door het existentialisme.
De centrale visie van het existentialisme is dat de mens zelf verantwoordelijk is voor zijn daden en zijn bestaan. De mens wordt als het ware geboren als een leeg velletje papier en gedurende zijn leven wordt het velletje beschreven door de dingen die hij besluit en de dingen die hij meemaakt. De mens maakt zichzelf op deze manier. Hij kleurt zijn eigen bestaan in. Dit staat natuurlijk lijnrecht tegenover de visie dat God het levenspad beslist en dat alleen in zijn handen het lot ligt. Volgens de religieuze visie van het Westen ligt de eindbestemming vast en daar is niks meer aan te doen tijdens je bestaan. Je kunt enkel proberen niet in de hel te komen. Het existentialisme gaat niet van een vastgestelde eindbestemming uit en niet van een god. Het is a-theistisch.
Sartre beschrijft in zijn boek ‘L’Existentialisme est un Humanisme’, dat de mens de mogelijkheid heeft om keuzes te maken. De gevolgen die deze keuzes teweegbrengen komen voor de verantwoordelijkheid van die persoon. Eenmaal een keuze gemaakt, betekent dat je je niet meer kan verschuilen achter een ander, een God bijvoorbeeld. Jij moet instaan voor je beslissingen.
Verantwoordelijkheid komt dus geheel voor je eigen rekening. Dit is een interessante visie in deze tijd. We hebben te maken gehad met diverse aanvallen van religieuze groeperingen die zich beriepen op hun godsdienst. Het is de wil van hun God dat zij zo’n aanval plegen. Sartre zou hiertegen in brengen dat deze individuen zelf deze beslissing hebben gemaakt en dat zij verantwoording bij zichzelf moeten afleggen en niet bij hun God. Zij zullen moeten instaan voor de gevolgen. Ze kunnen zich niet verschuilen achter een andere autoriteit.
Het lijkt me een heldere, logische visie. En in deze tijd lijkt het me belangrijk om na te denken over je verantwoordelijkheid. Die ligt wat mij betreft bij jezelf!
