Chanoeka is een Joods feest dat wordt gevierd na zonsondergang op de 24e dag van de maand Kislev en duurt 8 dagen. Chanoeka staat bekend om het feest van de lichtjes, inwijdingsfeest of toewijdingsfeest en is bedoeld om de inwijding van de Tempel van Jeruzalem in 164 voor Christus door Jehuda haMaccabi te herdenken.
Geschiedenis
Chanoeka draait om Jehuda haMaccabi die leefde in het Hellenistische tijdperk. Toen de joden onderdrukt waren maakten de Seleucidische Grieken in de tempel van de Joden op het altaar een varken te offeren. Een varken is voor de Joden onrein en was dit voor hen de laatste druppel. Onder leiding van Jehuda begonnen ze stukken land terug te veroveren van de vijand. Doordat Jehuda zo populair werd bij zijn eigen volk noemden ze hem Jehuda haMaccabi wat in het hebreeuws betekent ‘Juda de hamer’
Uiteindelijk bereikte Jehuda met zijn manschappen Jeruzalem en hadden ze gewonnen, maar toen ze de tempel binnenkwamen zagen ze dat de Grieken alles hadden vernield. De hoge priester moest alles weer herstellen en de Menora moest worden recht gezet. Toen de tempel was hersteld kwamen ze erachter dat er nog maar een klein beetje olie was en daarmee de Menora nog maar één dag konden laten branden. De Menora werd aangestoken en heringewijd. De hoge priester wist dat ze opnieuw moesten zoeken naar olie en tijdens de zoektocht werd de Menora goed in de gaten gehouden. Na acht dagen hadden ze de olie gevonden, maar wat ze alleen niet begrepen was dat de Menora al die tijd heeft gebrand.
Er werd een groot feest gevierd in de Joodse maand Kislev, wat voortaan altijd zou worden gevierd zodat de Joden niet zouden vergeten wat er was gebeurd. Tijdens dit feest zingen veel Joden ‘Maoz Tsjoer’ en spelen ze met Drejdels.
Symbolen
Een typisch symbool voor Chanoeka is de Chanoekia. Een Chanoekia is een soort kandelaar. Op de eerste dag wordt er 1 kaarsje aangestoken, op de tweede dag 2 enz. totdat er op de achtste dag alle kaarsen brandden. De Chanoekia staat voor het wonder van Jehuda en doordat er steeds meer lichtjes worden aangestoken wordt het wonder groter. Het gaat om acht kaarsen maar die worden met behulp van een negende kaars aangestoken wat in het Hebreeuws Sjammasj oftewel dienaar betekent. De negende kaars komt op een apart plaatse in de Chanoeka Kandelaar te staan. Ook wordt de Chanoekia soms wel Menora genoemd, wat ook kandelaar betekent.
Rituelen
Chanoeka is een feest dat de Joden vooral thuis vieren met hun familie. Het ritueel is dat er elk jaar 8 dagen lang elk dag één kaarsje wordt aangestoken. In de tempel staat een zevenarmige menora, maar de Joden thuis hebben een Chanoekia met acht armen: één kaars voor elke dag dat de Menora in de tempel bleef branden met de gevonden olie.
Soms heeft een Chanoekia ook negen armen. De negende arm van de Chanoekia dient dan voor de lichtbron voor het aansteken van de kaarsen. De Joden zitten rond de Chanoekia en de jongste huisgenoot steekt het meest rechtse licht aan na zonsondergang. Rechts is de goddelijke kant en dit is bovendien de schrijfrichting in het Hebreeuws. De dagen daarna wordt er steeds één lichtje aangestoken van rechts naar links, totdat er op de dag van Chanoeka alle lichten branden. Hierbij zeggen de Joden dankgebeden voor wat er vroeger allemaal gebeurd is en zingen ze liedjes over Chanoeka. De lichtjes branden elke dag minstens een half uur waarbij er dan in huis niet wordt gewerkt. Na het aansteken wordt de Chanoekia neergezet waar iedereen hem kan zien, binnen en buiten.
