blog placeholder

Ik heb mezelf nooit als liefhebber van Van Gogh beschouwd, maar er is toch tenminste één schilderij van hem dat mij aanspreekt. Niet omdat ik het nou zo mooi vind, maar het is het verhaal achter het schilderij, dat het voor mij doet leven. Met welke intentie schilderde Van Gogh de “Slaapkamer te Arles”…?

Ik heb mezelf nooit als liefhebber van Van Gogh beschouwd, maar er is toch tenminste één schilderij van hem dat mij aanspreekt. Niet omdat ik het nou zo mooi vind, maar het is het verhaal achter het schilderij, dat het voor mij doet leven. Met welke intentie schilderde Van Gogh de “Slaapkamer te Arles”…?

Slaapkamer te Arles, Van Gogh

Op 20 februari 1888 arriveerde Vincent van Gogh in Arles, een stadje in het Zuiden van Frankrijk. Van Gogh, die een groot bewonderaar en verzamelaar van Japanse prenten was, was erg opgewonden tijdens het traject van Parijs naar Arles. Hij werd betoverd door de poëzie van het landschap, het heldere Zuidfranse licht, en wat had hij zitten kijken of het al Japans was! Van Gogh droomde ervan om een permanente schilderskolonie te vestigen in Arles. Samen met schilders als Gauguin, Bernard en Laval zou hij zijn leven volledig wijden aan het schilderen. Begin mei kreeg hij de gelegenheid om een woonruimte en atelier te huren in het ‘Gele Huis’. Nadat Gauguin beloofd had om hem te vergezellen in Arles, stuurde Van Gogh hem een schetsje van een schilderij waaraan hij werkte; zijn eigen slaapkamer.

Theo van Gogh ontving ook een schetsje, en een brief waarin Van Gogh zijn werk besprak: ‘Eindelijk stuur ik je een schetsje om je op z’n minst een indruk te geven welke kant het op gaat met mijn werk. […] Deze keer is het gewoon mijn slaapkamer. Maar de kleur moet het hier doen en moet hier rust en slaap in het algemeen suggereren door in zijn vereenvoudiging meer stijl te geven aan de dingen. […] De muren zijn bleek violet. Op de vloer liggen rode plavuizen. Het hout van het bed en van de stoelen is geel als verse boter. […] En dat is alles – verder niets in die kamer met dichte luiken. Het forse van de meubels moet ook onverstoorbare rust uitdrukken.’ Naast de letterlijke betekenis van rust (slapen, uitrusten), wilde hij ook zijn verlangen naar rust in het leven uitdrukken. Van Gogh leidde een erg onrustig leven; hij schilderde aan één stuk door, had een zwakke gezondheid, dronk, maakte zich constant druk over van alles en nog wat, en kreeg dikwijls aanvallen.

Naast rust, was ook eenvoud heel belangrijk voor Van Gogh; hij wilde een eenvoudig leven leiden, en ook zijn schilderijen moesten eenvoudig van opzet zijn. Hierbij keek hij vooral naar de leefwijze van Japanse kunstenaars, en hun manier van prenten maken. Arles was voor hem het tweede Japan, vanwege het heldere licht en het landschap, dat er net zo uitzag als een landschap op Japanse prenten. Met dit schilderij sprak hij zijn tevredenheid uit over zijn eenvoudig ingerichte kamer (leven), en het was tevens een soort hommage aan de Japanse prenten. Kenmerkende elementen van deze prenten, zoals een vlak perspectief, felle heldere kleuren, en benadrukken van de diagonalen, zijn terug te vinden in de “Slaapkamer te Arles”.

Hoewel Van Gogh niet letterlijk in zijn brieven heeft geschreven dat hij met die schilderij zijn verlangen naar een metgezel wilde uitdrukken, zijn er zowel in zijn brieven als in het schilderij toch kleine aanwijzingen voor te vinden. In zijn brieven schreef hij voornamelijk over Gauguin, die hij heel graag bij zich wilde hebben in het ‘Gele Huis’. In het schilderij zelf zijn bepaalde voorwerpen in tweevoud weergegeven, zoals de stoelen, hoofdkussens, flesjes, en waterkannen. Hoopte hij dat een metgezel zijn/haar plaats in zijn leven zou innemen? Diep in zijn hart moet hij geweten hebben dat dit onmogelijk was. Hij kon gewoonweg met niemand samenleven, en al helemaal niet met Gauguin, die in vele aspecten zijn tegenpool was. Hun samenwerking eindigde dan ook desastreus; in een vlaag van waanzin bedreigde Van Gogh Gauguin, waarbij hij zichzelf verwondde. Gauguin vertrok vrijwel meteen uit Arles, en Van Gogh werd niet veel later opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.

Wie de achtergrond van de “Slaapkamer te Arles” niet kent, zal waarschijnlijk weinig emoties voelen bij dit werk. Natuurlijk heeft iedereen wel een mening over het kleurgebruik en de compositie, maar pas wanneer men een onderzoekje heeft verricht naar de man achter het schilderij, beseft men hoezeer dit werk verweven is met zijn leven. Een zeer eenzaam en rusteloos leven, waarin vriendschappen nooit lang duurden, overspannenheid en aanvallen van waanzin op de loer lagen, en geld nooit voorhanden was. Van Gogh hield niet van dit leven, maar hoe hij het soms ook probeerde; hij kon het niet veranderen. Zijn verhaal; zijn verlangens en bewondering voor bepaalde zaken, zijn in dit schilderij vastgelegd, en wie de taal spreekt kan het lezen.