Voor kunstminnend Nederland zou een loterij de oplossing kunnen zijn voor de bezuinigen in de cultuursector. Of deze loterij er komt hangt af van het nieuwe kansspelbeleid, dat nu in de maak is.
Het idee werd enthousiast ontvangen toen VVD-kamerlid Bart de Liefde vorige week opperde om een kunstloterij te introduceren. Deze loterij zou deels het financieringtekort op kunnen vangen die door de huidige subsidiestop ontstaat.
Wat niet veel mensen weten is dat vijf jaar voordat De Liefde het idee introduceerde het initiatief ‘De Nationale Kunst Loterij’ al bestond. Initiatiefnemer was Jochem Schuit, mede-oprichter van het kunsttijdschrift Palet.
Volgens Felix Timmermans, secretaris van het initiatief, zag de organisatie de subsidiestop toen al aankomen: ,,Het begon vijf jaar geleden toen we zagen dat steeds meer kunstuitleencentra de deuren moesten sluiten vanwege het dichtdraaien van subsidiekranen. We besloten om te gaan werken aan een format waarbij de kunstenaars direct betrokken waren bij het binnenhalen van geld.”
In navolging op een succesvolle kunstloterij in het Verenigd Koningrijk werd De Nationale Kunst Loterij opgericht, een subsidiesysteem, waarbij de kunstsector zelf voor de inkomsten zorgt. Volgens Timmermans een systeem dat goed werkt. De instanties kunnen zelf kosteloos de loten verkopen, voor 10 euro, waarbij ze in ieder geval 1 euro per lot verdienen. Daarnaast is de loterij verplicht om 25% tot 50% van het totaalbedrag af te staan aan goede doelen, wat in dit geval dus de kunstsector is. Dit kan direct teruggekoppeld worden aan de verkopende instantie, of kunstenaar. Als tegenprestatie dient de kunstenaar wel een werk beschikbaar te stellen voor in de prijzenpot. Uiteindelijk zal 75% van het geld uitgekeerd worden in de vorm van prijzen en financiering van kunstprojecten. ,,Daarmee zijn wij de loterij die het meeste geld uitkeert en kunnen wij ons zeker meten aan bijvoorbeeld de BankGiro Loterij.’’, aldus Timmermans.
Nu, vijf jaar later, is De Nationale Kunst Loterij nog steeds niet geopend, maar wordt het idee wel opgepikt door de landelijke politiek, onder meer vanwege de bezuinigingen in de cultuursector die het huidige kabinet heeft ingevoerd. Vooral de vergunningverstrekking levert problemen en juist hier komt de rol van de overheid om het hoekje kijken.
In het huidige kansspelbeleid van de overheid is er maar plaats voor een beperkt aantal goede doelenloterijen. De bestaande goede doelenloterijen zijn de Nationale Postcodeloterij, de BankGiro Loterij en de Sponsor Bingo Loterij (nu bekend als de Vriendenloterij). Het beperkte aantal heeft onder andere te maken met het toezicht dat er op de loterijen gehouden moet worden. Toch wordt er op het moment een discussie gevoerd in de Tweede Kamer over herziening van het loterijbeleid naar aanleiding van een brief van staatssecretaris Teeven aan de Tweede Kamer op 19 maart 2011. In deze brief wordt er onder andere gepleit voor een transparanter vergunningstelsel, privatisering van de Staatsloterij, en het openstellen voor deelname van kleine non-profitloterijen, zoals De Nationale Kunst Loterij.
Teeven kan met zijn nieuwe kansspelbeleid een meerderheid halen, maar dan moet hij wel zijn plan aanscherpen. Zowel VVD, PVV als CDA staan achter de plannen, maar het CDA hamert heel erg op het gevaar van gokverslaving bij vooral online gokken. Dit valt immers ook onder het beleid. PvdA en D66 zijn sceptisch. Volgens hen komt het vrijgeven van de loterijmarkt de bestaande goede doelen loterijen niet ten goede, en lopen goede doelen hierdoor veel inkomsten mis.
Mochten de plannen doorgaan dan zullen deze echter pas in 2015 ingaan.
Volgens Felix Timmermans wordt er door de organisatie veel gelobbyd in Den Haag om De Nationale Kunst Loterij er door te krijgen. Maar het is niet makkelijk. ,,Er bestaat sowieso een bijna-monopolie positie van het bedrijf Novamedia, die de drie Goede Doelenloterijen in handen heeft (op de Staatsloterij na, die deels in handen is van de staat). Zij weten behoorlijk wat politieke partijen voor zich te winnen. Daarnaast moet een voorstel voor een nieuwe loterij door tal van commissies, waarbij opvallend is dat zo’n 90% van deze commissieleden PvdA’er is en 10% CDA. Al deze commissies worden betaald door middel van vergoedingen.’
Wel heeft Felix Timmermans vertrouwen. ,,Bij kunstminnend Nederland valt best wel wat te halen en we zijn overtuigd dat er animo voor is. Daarnaast is het een mooi middel om de kunst- en cultuurbezuinigingen mee op te vangen. De BankGiro Loterij manifesteert zich nu als grote kunstloterij, maar richt zich vooral op het behoudt van kunst. Wij kunnen ons onderscheiden door ons te richten op de makers van kunst.’’