Een goed begin is het halve werk. Dus hier de intro. Iedereen gebruikt ze wel eens, bijna dagelijks: spreekwoorden. Met de deur in huis vallen of met vuur spelen. Maar waar komen die spreekwoorden vandaan? En wanneer zijn ze bedacht? Om de herkomst van de meeste spreekwoorden te vinden, zul je ver terug in het verleden moeten. Terug naar de tijd van de ridders en kastelen. Terug naar de Middeleeuwen.
De Middeleeuwen staan helemaal niet zo ver van ons vandaan. Dichterbij als de meesten denken. Want veel gebruikte spreekwoorden van nu, vinden hun oorsprong in de Middeleeuwen.
Spreekwoorden zijn korte, krachtige uitspraken die algemeen bekend zijn en een wijze les bevatten. Ze worden erg vaak gebruikt. Ze worden vaak gebruikt om in enkele woorden een grotere boodschap over te brengen. In het schilderij ‘De Verkeerde Wereld’ van Pieter Brueghel de Oude zijn wel meer dan 70 Oudnederlandse spreekwoorden afgebeeld! Ook het verhaal ‘Van den vos Reynaerde’ komt overeen met een ons wel bekend spreekwoord. Dit verhaal kan je omschrijven met dat ene spreekwoord: ‘Een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken’. Hiermee wordt bedoeld dat je een slecht iemand niet kan vertrouwen. Het verhaal gaat over een vos, Reynaert, die de doodstraf krijgt vanwege al de streken die hij heeft uitgehaald. Koning Nobel stuurt Bruun de Beer om Reynaert voor het hof te slepen. Reynaert speelt echter een listig spelletje met Bruun. Bruun komt met zijn hoofd vast te zitten in een gespleten boom waar honing in zou zitten. Hierdoor weet Reynaert te ontsnappen. Als tweede wordt Tybeert de kat er op uitgestuurd om Reynaert naar de koning te brengen. Ook deze keer bedenkt Reynaert een list en is hij Tybeert te slim af. Hij sluit Tybeert op in een kippenhok waar lekkere muizen in zouden zitten. Als derde wordt Grimbeert de Das gestuurd om Reynaert te halen. Deze keer gaat Reynaert mee omdat drie een heilig getal is, maar ook omdat Grimbeert de neef van Reynaert is en Reynaert hem dus niet voor de gek wil houden. Misschien ken je dit spreekwoord wel: ‘iemand de handschoen toewerpen’. Het betekent iemand uitdagen. Maar wat je waarschijnlijk niet weet, is waar dit spreekwoord vandaan komt. Dit spreekwoord is afkomstig uit de Middeleeuwen, de tijd dat er nog ridders waren. Ridders op hun machtige rossen die met elkaar de strijd aangingen. Het was in die tijd normaal dat je als ridder je handschoen voor de voeten van een andere ridder gooide, als teken dat je een gevecht met hem wilde aangaan. Een ander veelgebruikt spreekwoord is: ‘hij heeft zijn sporen verdiend’. Ook dit spreekwoord is afkomstig uit de Middeleeuwen. Het betekent dat je hebt bewezen dat je ergens goed in bent. Wederom speelt dit zich af in de tijd van de ridders. Iemand werd alleen tot ridder geslagen als hij kon bewijzen dat hij dapper en trouw was. Hierbij kreeg je als beloning de bijbehorende gouden sporen. Sporen zijn de metalen beugels die aan de hiel van de laarzen van de ruiter zijn bevestigd.
