Een goede nachtrust is essentieel voor goed functioneren overdag. Door tal van oorzaken kan de nachtrust verstoord zijn. Het beste is dan natuurlijk om de oorzaak van de slaapproblemen weg te nemen.
Niet altijd is het mogelijk om meteen aan de oorzaak te werken, soms duurt dit te lang of hebben andere maatregelen als ontspanningsoefeningen en dergelijke geen effect. Er zijn dan altijd medicijnen die de slaap iets kunnen helpen. Belangrijk om te weten is dat de slaap van een gezonde slaper altijd beter is dan van iemand die middelen gebruikt (gemeten aan hersengolven in een slaaplaboratorium). Een andere oplossing is dus te prefereren.
De gewone slaappillen of benzodiazepines
De grootste groep slaappillen behoren tot de benzodiazepines. Dit is een groep stoffen die chemisch met elkaar verwant zijn. Voorbeelden zijn temazepam (normison), oxazepam (seresta), diazepam (valium). De stofnamen zijn meestal te herkennen doordat ze eindigen op -pam.
Deze middelen hebben 3 functies; ze werken versuffend, spierverslappend en angstreducerend. Deze functies zijn niet bij alle middelen even sterk; wanneer vooral het versuffende effect belangrijk is wordt een ander middel gekozen dan wanneer het middel wordt gebruikt om angst of slaapstoornissen te behandelen.
Van het versuffende effect wordt gebruik gemaakt als ze worden voorgeschreven als slaappil. De pillen zorgen ervoor dat men makkelijker in slaap valt, en minder vaak en korter wakker wordt. Uit hersenonderzoek bij slapende mensen die deze pillen hebben gebruikt blijkt dat vooral de lichte slaap toeneemt terwijl de diepe slaap en de REM-slaap afnemen.
Benzodiazepines kunnen ervoor zorgen dat iemand die erg gestresst is of met een andere reden niet kan slapen, weer de nodige rust krijgt zodat overdag het functioneren verbeterd wordt.
De nadelen
Helaas is de toepassingsmogelijkheid van dit soort slaapmiddelen beperkt. Dit heeft globaal 3 redenen;
1. gewenning
Bij langdurig gebruik raakt het lichaam gewend aan de medicijnen en daardoor werken ze minder goed. Dit effect kan al optreden na 1-2 weken. Voor hetzelfde effect moet dan de dosering steeds verhoogd worden.
2. verslaving
Als het middel elke dag gedurende meer dan 2 weken wordt gebruikt, kan (hoeft niet) een verslavingseffect optreden. Dit betekent dat als het middel gestopt of vergeten wordt, het helemaal onmogelijk is om te slapen. Als eenmaal verslaving is opgetreden kan wel gestopt worden, maar dan treden ontwenniingsverschijnselen op, net als bij stoppen met roken of stoppen bij een alcoholverslaving.
3. het versuffende effect
Soms moeten hoge doseringen van de middelen gebruikt worden om mensen in slaap te krijgen, bijvoorbeeld als ze heel angstig of gestresst zijn. De volgende dag zijn de middelen nog niet uitgewerkt. Dit zorgt ervoor dat er onprettige of gevaarlijke situaties kunnen ontstaan bij werk of verkeersdeelname. Dit geldt nog extra voor ouderen omdat zij al meer kans hebben te vallen en zij meer kans hebben op ernstige letsels na vallen.
Wanneer wel benzodiazepinen en hoe?
Benzodiazepines kunnen heel goed zijn om te gebruiken bij slaapproblemen die veroorzaakt worden door acute stresssituaties, zoals het overlijden van een naaste, een probleem op het werk, een verkeersongeval ed. Zeker als verwacht kan worden dat de acute stress in een paar dagen/weken een stuk minder zal zijn, kan het een goede keus zijn. Meestal zullen 1-2 tabletten temazepam 10 mg of 1 tablet oxazepam 10 mg genoeg zijn. Gebruik de tabletten niet langer dan 2 weken achter elkaar om de kans op bovengenoemde verslavings- en gewenningseffecten zo klein mogelijk te maken.
Bij langdurige of terugkerende stress is het natuurlijk zaak om aan de oorzaak van de stress te werken. Soms echter blijft de oorzaak bestaan of komt deze steeds terug. (Bijvoorbeeld bij een jetlag of ploegendiensten) Dan kan het ook een idee zijn om deze pillen langduriger te gebruiken, maar dan niet vaker dan 2-3 keer per week. Zo wordt het gewennings- en verslavingsrisico sterk verkleind.
Bestel deze pillen nooit zelf op internet, maar vraag ze aan de huisarts. Bedenk dan van te voren hoe lang en hoe vaak je ze wil gebruiken.
Melatonine
Melatonine is een klasse apart. Het is een lichaamseigen hormoon, dat normaal gemaakt wordt in de hersenen. Het zorgt voor de regulatie van het slaap/waakpatroon. Door melatonine in te nemen wordt het eigen slaap/waakritme beinvloed.
In Nederland wordt het vooral bij twee groepen mensen toegepast;
– bij mensen met een jetlag.
– bij kinderen met ADHD (een aandoening waarbij ook slaapstoornissen kunnen voorkomen)
Voordeel van de medicatie is dat het een lichaamseigen stof is en dus relatief weinig bijwerkingen veroorzaakt. Het is ook in lage dosering vrij verkrijgbaar bij de drogist. Een nadeel is dat de effecten nog niet op grote schaal bewezen zijn.
Ook voor dit medicijn geldt wel dat het verstandig is om hoge doseringen (boven de 0.5 mg) via de huisarts te verkrijgen en niet via een internetapotheek.
Antidepressiva
Antidepressiva zorgen voor een verandering van het chemisch evenwicht in de hersenen. Ze kunnen ervoor zorgen dat mensen zich minder druk maken (mensen worden wat onverschilliger), en dat nare dingen wat minder naar ervaren worden. Ook, in wat hogere dosering, kunnen antidepressiva angstreducerend werken.
Er zijn veel verschillende soorten antidepressiva. Bekende namen zijn fluoxetine (prozac) paroxetine (seroxat), mirtazapine (remeron) en venlafaxine (efexor).
Vooral als de oorzaak van de slaapproblemen in langdurige stress gelegen is, kan een behandeling met antidepressiva worden overwogen. Als angst of sombere gevoelens ook een rol spelen is er nog meer reden om voor een antidepressivum te kiezen.
Nadelen
Het duurt een tijd (2-3 weken) voordat antidepressiva gaan werken en voor het definitieve effect beoordeeld kan worden ( 5-6 wkn). Dit geldt overigens niet als voor een antidepressivum wordt gekozen dat toevallig als bijwerking slaperigheid heeft (mirtazapine). Dat werkt meteen.
Wanneer antidepressiva gebruiken en hoe?
Heel belangrijk is om antidepressiva voor te laten schrijven door een arts die er verstand van heeft. Er zijn heel veel soorten en het is de kunst om degene te vinden die past (wat betreft werkings en bijwerkingsprofiel). Als antidepressiva worden voorgeschreven moeten ze een langere tijd elke dag gebruikt worden, anders hebben ze geen effect.
Antipsychotica
Bepaalde antipsychotica (middelen die gebruikt worden om psychosen en schizofrenie te behandelen) hebben als bijwerking slaperigheid. Een middel uit deze groep dat nog al eens als slaapmiddel gebruikt wordt is quietiapine of seroquel.
Gewenning is bij deze middelen een veel kleiner probleem dan bij de benzodiazepines dus deze kunnen wat dat betreft lang gebruikt worden.
Een nadeel is dat er nare bijwerkingen op kunnen treden (bewegingsstoornissen) die niet altijd over gaan als de medicijnen gestopt worden. Daarom moeten deze middelen altijd zorgvuldig en met een goede reden voorgeschreven worden. Ook dus niet iets om zonder arts aan te beginnen!
