Er zijn verschillende onderzoeken en ingrepen waarvoor iemand nuchter voor moet zijn, zoals bij onderzoeken van de maag of de darmen en zoals bij operaties. In dit artikel wordt alleen geïnformeerd over het nuchter zijn voor een operatie. Op een snijdende afdeling worden patiënten vaak nuchter opgenomen. Vaak stellen de patiënten vragen over het nuchter zijn. Zo willen zij weten waarom zij nuchter moeten zijn of dat ze niet echt iets mogen eten. Het kan ook zo zijn dat een patiënt ‘vergeten’ is nuchter te blijven. Er is dan toch iets gegeten, wat wij als verpleegkundigen gelijk moeten melden om de operatie uit te stellen, of te staken. Dit is ook een reden waarom de verpleegkundigen altijd moeten controleren of iemand nuchter is. Omdat de verpleegkundige als eerst in aanmerking komt met de nuchtere patiënt, kunnen zij als eerste aan de bel trekken als de patiënt niet nuchter blijkt te zijn. Patiënten die al op de afdeling liggen, die na een paar dagen geopereerd worden moeten geïnformeerd worden over het nuchter zijn en de status moet goed in de computer gezet worden. Daarbij moet de verpleegkundige ook goed op de hoogte zijn van wat het nuchter zijn allemaal met zich mee kan brengen voor het lichaam van de patiënt.
Wat is nuchter zijn?
Definitie:
Iemand is nuchter als hij of zij zes uur lang niet heeft gegeten of gedronken. De maag is dan leeg. Een maaltijd blijft gemiddeld niet langer dan zes uur in de maag. Dit is wel afhankelijk van het soort voedsel dat genuttigd is, waardoor het soms iets langer kan duren dan zes uur.
Waarom moet je nuchter zijn voor een operatie?
De belangrijkste reden voor het nuchter zijn voor OK is aspiratie. Bij aspiratie vloeit maaginhoud via de slokdarm de longen in. Dit kan onder andere gebeuren bij braken. Als deze maaginhoud in de longen terrecht komt kan er een longontsteking ontstaan. Een zogenoemde aspiratie-pneumonie. Tijdens een operatie kan het braken opgewekt worden bij het aanbrengen van de tube die in de luchtpijp wordt gebracht voor beademing bij algehele anesthesie. Ook kan het zijn dat de patiënt misselijk wordt van de gebruikte anesthesie waardoor de patiënt gaat braken. Normaal gesproken houd dan het strotteklepje de luchtpijp afgesloten, indien de patiënt is verdoofd of ligt kan het gebeuren dat dit niet optimaal werkt.
Daarnaast helpt het nuchter zijn ook tegen het braken na de operatie. Hoewel een misselijke reactie ook gepaard kan gaan bij een honger gevoel, wordt dit zo snel mogelijk verholpen door na de operatie iets te eten. Dat is een van de redenen waarom je ook nuchter dient te zijn bij een operatie die niet onder algehele narcose wordt uitgevoerd. Een tweede is dat de anesthesie altijd nog kan besluiten om over te gaan op algehele narcose.’
Hoe lang dient een patiënt voor een operatie nuchter te zijn?
Volgens de Richtlijn perioperatief voedingsbeleid van september 2007 dient men voor vast voedsel 6 uur voorafgaand aan de operatie nuchter te zijn en voor heldere dranken twee uur voorafgaand van de operatie. Voordat deze richtlijnen golden werd de regel ‘niets per os vanaf middernacht’ aangehouden. In de richtlijn wordt beschreven dat er is gebleken dat de maag een grotere volume maaginhoud had dan de mensen die tot twee uur voorafgaand aan de operatie nog mochten drinken. Ook is er gebleken dat het nuttigen van koolhydraatrijke vloeistoffen voor de operatie een positieve invloed heeft op de stofwisseling tijdens de operatie. Er zijn nog onderzoeken gaande over deze tijden, zo zijn er ook al onderzoeken waaruit is gebleken dat er geen groter gevaar op aspiratie dreigt als de patiënt minimaal 4 uur voor de operatie niets meer eet.
Nadelen van te lang nuchter zijn voor een operatie
Hoe langer iemand voor OK nuchter is, des te groter de gevolgen voor de patiënt kunnen zijn. Buiten dat het voor de patiënt vervelend is, kan het namelijk ook lichamelijke gevolgen hebben. Zo begint de patiënt gedehydrateerd aan de operatie. Dit houdt in dat de patiënt te weinig vocht in het lichaam heeft, wat wel nodig is om alle anesthesie-middelen te kunnen verwerken. Daarnaast heeft de patiënt ook lage energiereserves door het niet eten en een vergrote ongevoeligheid voor insuline na de operatie. Dit kan resulteren in een te hoge glucosespiegel na de operatie en een verminderde opbouw van eiwitten, wat de wondgenezing kan verstoren. Ook kan de patiënt, juist door het nuchter zijn misselijk worden en gaan braken. Het is de bedoeling dit soort situaties zo veel mogelijk te vermijden. Daarom is het van belang de tijd van het nuchter zijn tot een minimum te beperken.
Wat mag je wel en wat mag je niet eten/drinken?
Wat mag wel?
Zoals al verteld worden sportdranken aangeraden tot twee uur voor de operatie. Dit zijn koolhydraadrijke vloeistoffen die zorgen voor een betere stofwisseling tijdens en na de operatie en verkleinen de kans op insulineresistentie. Langdurige insuline moet ook doorgebruikt worden. Voor mensen met diabetes wordt op de afdeling een glucose infuus gemaakt, het zogenaamde GIK-infuus. Zo wordt een eventueel te laag bloedsuiker opgevangen. Met de anesthesist worden afspraken gemaakt welke medicijnen wel en niet doorgebruikt mogen worden. Vaak krijgen patiënten ook vooraf aan de operatie medicatie, de zogeheten pré-medicatie. Deze medicijnen mogen met een glaasje water worden geslikt tot twee uur voor de operatie.
Wat mag niet?
Melkproducten mogen niet worden genuttigd na zes uur voor de operatie. Deze stoffen zijn erg lastig te verteren, waardoor het langer duurt voordat zij uit de maag zijn verdwenen. Kortdurende insuline en insulinetabletten mogen niet worden ingenomen. Deze medicatie verlaagd direct de suikerspiegel, maar doordat er relatief weinig suiker wordt opgenomen kan dit resulteren in een te laag glucosegehalte in het bloed. De medicijnen waarvan is afgesproken dat de patiënt deze niet mag slikken, mogen ook niet geslikt worden. Dit zijn vaak bloedverdunners, omdat zij bloedingen kunnen veroorzaken. Het is ook mogelijk dat er een andere bloedverdunner wordt voorgeschreven voor tijdens de operatie. De patiënt wordt ook afgeraden te roken voor de operatie. Door nicotine vernauwen de bloedvaten waardoor er een grotere kans is op ontstekingen en een verminderde wondgenezing. Ook stimuleert roken de maagzuurproductie. Alcohol voor een operatie wordt ook niet aangeraden. Dit verdunt het bloed en maakt de kans op bloedingen groter. Daarbij zorgt het voor een verminderd imuumsysteem en voor een vertraagde wondgenezing.
Wat als iemand met spoed geopereerd moet worden?
In eerste instantie moet worden gekeken naar de situatie van de patiënt. Als hij of zij nog kan wachten, wordt er gewacht tot de 6 uur die de patiënt minimaal nuchter dient te zijn. Als er sprake is van een situatie waarin niet gewacht kan worden tot deze zes uur, wordt het risico op aspiratie ingeschat en overwogen door de anesthesist. De anesthesist kan er in dat geval voor kiezen de patiënt niet nuchter te opereren. Buiten het nuchter zijn is het bij spoed patiënten ook van belang dat zij goed gehydreerd zijn. Hiervoor wordt alvast een infuus aangelegd.
