HSP

Doordat ik zelf een zoektocht heb gehaad naar het HSP zijn, wilde ik een artikel schrijven met de dingen die voor mij van belang waren om met HSP om te gaan. Misschien helpt het iemand die worstelt met het HSP zijn, zoals ik ook heb gedaan.

Wat is HSP?

HSP staat voor Highly Sensitive Person, maar wat betekend dat nou, hoogsensitief zijn?

Als HSP ben je meer dan gemiddeld gevoelig voor indrukken en prikkels en merk je meer signalen en details op. Alle indrukken worden uitgebreider en intensiever gefilterd dan bij de gemiddelde mens. Wat anderen normaal vinden zoals mensenmassa’s of harde muziek, kan voor HSP’s al snel te veel zijn; zij raken dan overprikkeld door letterlijk een teveel aan (sterke) prikkels.

Hoogsensitiviteit is een eigenschap van het zenuwstelsel in combinatie met de hersenen. Ongeveer 20% van de bevolking is hoogsensitief. Het is waarschijnlijk een erfelijke eigenschap, die evenveel voorkomt onder mannen als vrouwen. Dit blijkt uit onderzoek van Elaine Aron, Amerikaans psychotherapeute en universitair docente, en grondlegster van het begrip HSP.

Zoals elke eigenschap gaat hoogsensitieviteit gepaard met zowel positieve kanten als valkuilen. Kenmerken van HSP’s zijn onder meer:

• Nemen gedetailleerder, subtieler en intenser waar

• Zijn erg gevoelig voor prikkels van buitenaf; vaak voelen HSP’s zich hierdoor niet op hun gemak

• Hebben meer moeite en meer tijd nodig om indrukken te verwerken

• Hebben een diep en rijk innerlijk leven; dromen, fantaseren en overwegen veel

• Voelen stemmingen en sferen goed aan

• Worden meer dan gemiddeld geroerd door natuur, kunst en muziek

• Eigen emoties en emoties van anderen worden intenser ervaren

• Hebben moeite met planning en het verkrijgen van structuur

• Kunnen verlegen overkomen maar zijn dat veelal niet

• Zijn vaak plichtsgetrouw en perfectionistisch

• Functioneren minder goed als ze geobserveerd of geëvalueerd worden

• Zijn vaak zorgzaam en anticiperend op behoeften van anderen; moeite om grenzen aan te geven

• Hebben relatief meer en sneller last van stress, spanning en fysieke klachten zoals hoofdpijn, allergieën, maag/darmklachten, chronische vermoeidheid etc.

• Lopen groter risico op stemmingswisselingen, depressiviteit, angsten en verslavingen

Er zijn globaal genomen twee soorten HSP’s: de grootste groep, zo’n 70%, is van nature rustig en meer introvert. Zij voelen zich prettig bij een redelijk gelijkmatig leven met weinig risico’s. Het andere deel, ongeveer 30% van de HSP’s, heeft juist behoefte aan nieuwe ervaringen en spanning en is meer extravert. Zij worden ook wel HSS genoemd, ‘High Sensation Seekers’. Zij zijn enerzijds snel verveeld en op zoek naar uitdaging, maar raken anderzijds snel overbelast. Zij leven als het ware met één voet op de rem en één voet op het gaspedaal.

hoogsensitiviteit kan sterk van invloed zijn op werk, het persoonlijk leven en relaties. Het is een eigenschap die in onze hectische, westerse maatschappij, waar de nadruk ligt op verstand en ratio, niet erg wordt gewaardeerd. Veel oversensitieve mensen ervaren in eerste instantie dan ook last van hun eigenschap, en vragen zich af wat er mis is met hen. Zij hebben de neiging zichzelf te willen veranderen, en hun eigenschap te onderdrukken of negeren.

Hoe ga je om met hoogsensitiviteit?

Wat belangrijk is om te weten, is dat hoogsensitief zijn een eigenschap is en géén afwijking. Sterker nog, als je eenmaal geleerd hebt om te gaan met je hoogsensitiviteit, is het een gave.

Volgens Carolina Bont vier gedragspatronen bij het omgaan met hoogsensitiviteit.

1. Slachtoffergedrag

Een te sterke openheid naar buiten gaat samen met een afgeslotenheid naar binnen toe. Personen waarbij dit type van omgang met hoogsensitiviteit dominant is, vinden het moeilijk om zich op een positieve manier te verbinden met iets of iemand omdat ze teveel op zichzelf gericht zijn. Ze gebruiken hun geschiedenis als excuus voor veel van hun problemen. Ze gedragen zich als slachtoffer en cultiveren hun kwalen. Ze hebben moeite om op een positieve manier aandacht te geven en ontvangen. Verantwoording nemen wordt vermeden, de gehechtheid aan moeilijkheden is hardnekkig. Wanneer ze desondanks gemotiveerd zijn om hun probleem praktisch aan te pakken, eventueel met deskundige begeleiding, ontstaat er verbetering. Het recept voor deze personen is: aandacht geven en concrete hulp verlenen aan mensen die dat nodig hebben.

2. Anderen redden

   Deze mensen zijn te open naar buiten toe en dit gaat vaak samen met een veelvuldige afgeslotenheid naar binnen toe, vanwege te veel onverwerkte emoties. De energielading van de onverwerkte emoties van deze persoon trekt een overeenkomstige lading aan in contacten. Daardoor is deze persoon veel bezig met het 'redden' van andere mensen. Andermans problemen zorgen voor afleiding van de eigen uitdagingen. Ze komen op deze manier weinig toe aan eigen zelfontplooiing. Er is angst om de eigen kracht te gebruiken. Dat wordt veroorzaakt door een onbewuste angst om sympathie te verliezen of om 'door de mand te vallen' als men zich laat zien. Deze innerlijke strijd kost veel energie. De angst loslaten betekent ruimte maken voor innerlijke kracht en het leven te gaan leiden wat daarbij past.

3. Te veel je best doen

De openheid naar buiten gaat niet altijd gepaard met voldoende openheid naar binnen toe, maar is groeiend. Deze persoon staat geïnteresseerd in het leven. Dat trekt positieve contacten aan. De conclusie over de hoogsensitieve kenmerken veroorzaakt onzekerheid en een weinig assertieve houding. Maar tegelijkertijd wordt de waarde van de gevoeligheid wel gezien en ervaren. Het gebeurt nogal eens dat ze zich schuldig voelen, dat ze te bezorgd zijn dat ze een ander tekortdoen, iets verkeerds hebben gezegd of te lichtzinnig zijn. Voor deze persoon is het goed om een tijdje minder zijn best te doen, minder toeschietelijk zijn, minder bemiddelend en minder begrijpend.

4. Evenwichtigheid

   De openheid naar buiten toe gaat bijna altijd samen met een goede openheid naar binnen toe. Deze personen erkennen en aanvaarden wie ze zijn en wat er in het heden speelt. Ze streven naar zelfkennis en innerlijke groei. Ze kennen hun diepere drijfveren en hun inzicht werkt verhelderend op hun omgeving. Ze staan enthousiast in het leven en houden rekening met hun hoogsensitiviteit. Ze weten dat ze door hun hoogsensitieve eigenschappen makkelijk toegang hebben tot hun intuïtie. En ze hebben zodoende geleerd hun intuïtie effectief in te zetten. Ze hebben inspirerende relaties en doen hun werk met hart en ziel. Bij tijd en wijlen kunnen ze net als de andere types behoorlijk last hebben van hun hoogsenitiviteit, maar dat gaat niet overheersen.

Wanneer je naar deze gedragspatronen kijkt, zou je denken dat dit de ontwikkeling van acceptatie is. Dat je deze gedragspatronen opeenvolgend hebt. In mijn persoonlijke ervaring is het echter zo dat deze gedragspatronen afwisselend voorkomen, niet specifiek op volgorde. Waar ik het ene moment nog evenwichtigheid vertoonde, vertoonde ik het andere moment slahtoffergedrag. Er is een soort afwisseling gaande, totdat je continu in evenwicht bent.

Dit evenwicht is te bereiken door dicht bij jezelf te staan. Het leren herkennen van voor jou overprikkelde situaties en jezelf in deze situaties beheersen. Persoonlijk heb ik dit bereikt door visualisateoefeningen. In het begin ging dit moeizaam, maar na wat oefening lukte het aardig. Visualisatieoefeningen zijn ook makkelijk om zelf toe te passen, zonder dat je daarvoor een dure coach of begeleider moet inhuren.

Tips en tricks om om te gaan met een HSP

• Wees eerlijk tegen ze, want ze hebben je gegarandeerd door als je het één zegt en het andere denkt, dit voelen ze direct aan (of ze het nou zeggen of niet). Het gevolg is dat ze zich bedrogen gaan voelen of in de war raken.

• Laat af en toe duidelijk merken wat je van ze vindt, geef ze complimenten. HSP's hebben veel meer aandacht nodig dan andere mensen (voordeel is dat een HSP niet snel naast zijn schoenen loopt…)

• Wees voorzichtig met het oordelen over hoogsensitieve personen. Als ze moe zijn worden ze erg stil en kunnen ze zich terugtrekken, ze zullen contacten een tijdje proberen te vermijden, maar dit houdt zeker niet in dat ze geen contact meer willen. Omdat ze overprikkeld zijn lukt het ze gewoon even niet om sociaal te zijn (vaak voelen ze zich daar erg schuldig over).

• Luister goed naar ze. Nee is nee en ja is ja. Het zit niet in het karakter van een HSP om te liegen. Een HSP staat heel dicht bij zijn gevoel en kan daardoor heel erg goed situaties inschatten. Probeer ze ook niet te forceren iets anders te doen dan ze willen.

• Wees geduldig met ze, geef ze de tijd en wees vooral niet opdringerig. Een HSP werkt graag in zijn eigen tempo en kan niet teveel tegelijkertijd doen, daarvan raken ze geïrriteerd.

• Als een HSP zegt dat het genoeg is, dan is het ook genoeg en is de grens van prikkels voor hem of haar bereikt, ook als je misschien denkt dat je best nog een uurtje langer kunt blijven op dat feestje of die verjaardag.

• Een HSP heeft veel tijd nodig voor zichzelf om goed te kunnen functioneren. Voel je daarom als partner of vriend(in) niet afgewezen als hij of zij een tijdje alleen wil zijn of even geen dingen wil afspreken, maar geef de HSP die tijd.

• HSP-ers houden niet van conflicten of discussies omdat ze dan gemakkelijk overprikkeld raken, ze zullen deze dan ook vaak uit de weg gaan.