Hermafroditisme: een bijzonder en zeldzaam iets dat bij niet veel mensen voorkomt. Naar aanleiding van de geruchten rond Lady Gaga kreeg dit fenomeen veel aandacht: is zij een hermafrodiet of niet? Dit trok mijn aandacht naar het onderwerp, en ik zal wat dieper ingaan op de problematieken rond dit fenomeen.
1. TERMINOLOGIE
Het woord hermafrodiet is afkomstig van de Griekse godheid “Hermafroditos”. Deze god is een samenstelling van de mannelijke god “Hermes” en de vrouwelijke godin “Aphrodite”. Hij was zowel als man als vrouw vruchtbaar, iets wat bij de mens nog nooit was voorgekomen. De nimf Salmacis was smoorverliefd op hem en tijdens één van zijn vele tochten probeerde zij hem te versieren. Ze slaagde niet in haar opzet. Toen Hermafroditos ging zwemmen in het meer, sprong Salmacis hem achterna, met het idee dat zij alleen waren. Ze omhelsde en kuste hem. Hermafroditos verzette zich uit alle macht, maar Salmacis omklemde hem nog steviger en bad tot de goden hen beiden voor eeuwig te verenigen. Haar gebed werd verhoord, en zij versmolten samen tot één lichaam.
2. DEFINITIE
Cokelaere en Freyns (1980, p. 160) omschrijven het fenomeen als volgt: “Een hermafrodiet is een individu dat zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen (ovaria+testes) heeft. Dit komt bij ons, de mens, uiterst zelden voor. Ze zijn steriel.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen hermafrodieten en pseudohermafrodieten. Hermafrodieten hebben, zoals verwoord in de definitie, zowel eierstokken als testes, terwijl pseudohermafrodieten slechts één van de twee hebben. Tegenwoordig gebruiken we de naam hermafrodiet niet meer voor mensen, omdat hermafrodie geen kenmerk is voor de mens als soort. Volgens de puur medische benadering moet dan niet alleen de beide geslachtsorganen aanwezig zijn, ze moeten ook beiden vruchtbaar zijn, wat bij mensen niet het geval is. We noemen deze mensen vandaag de dag dus ook interseksuelen.
3. OORZAKEN
Er zijn heel wat mogelijkheden in hoe de geslachtelijke ontwikkeling van het embryo mis kan lopen. Hierdoor zijn er dus ook heel wat aandoeningen die aan de basis kunnen liggen van deze moeilijke ontwikkeling. Er kan een probleem zijn bij de ontwikkeling van de ovaria of testes, bij de verdeling van de geslachtschromosomen, bij de ontwikkeling van interne of externe geslachtsorganen, … Al deze problemen kunnen op verschillende manieren tot uiting komen, die zowel zichbaar als onzichtbaar kunnen zijn.
3.1 Adrenogenitaal Syndroom (AGS)
3.1.1 Omschrijving
Adrenogenitaal Syndroom is een aangeboren, erfelijke aandoening. De bijnieren kunnen niet genoeg cortisol aanmaken, wat een belangrijk hormoon is bij inspanning en stress. Cortisol zorgt ervoor dat er voldoende energie vrijkomt. Het gevolg van een tekort aan cortisol is dat de hypofyse, een klier in de hersenen die de hormoonhuishouding regelt, de bijnieren teveel gaat stimuleren. Hierdoor worden er teveel androgenen (mannelijke hormonen) aangemaakt. Bij meisjes zal dit leiden tot een vermannelijking van de uiterlijke geslachtsdelen (vagina, clitoris), maar de eierstokken en baarmoeder zijn er wel.
3.1.2 Prevalentie
AGS komt voor bij ongeveer 1 op 12.000 kinderen.
3.1.3 Behandeling
Alle patiënten met AGS krijgen medicijnen met glucocorticoïden. Deze onderdrukken de afscheiding van ACTH, waardoor de androgeenproductie wordt verminderd. De meeste meisjes met deze aandoening ondergaan een correctie van de externe geslachtsrganen.
3.2 Androgeen Ongevoeligheid Syndroom (AOS)
3.2.1 Omschrijving
Individuen met AOS reageren niet of onvoldoende op de mannelijke geslachtshormonen. Wanneer een mannelijk embryo (XY-baby) in de baarmoeder niet reageert op deze hormonen, ontstaan er een baby met normale externe vrouwelijke genitaliën. Er zijn dan wel testes, maar er is geen sprake van een baarmoeder en eierstokken. Ze menstrueren dan ook niet. Het hoge testosterongehalte in het bloed wordt omgezet naar oestrogeen, en omdat het borstweefsel van mannen even gevoelig is aan dit hormoon als dat van vrouwen, zal er borstontwikkeling optreden. Deze vorm heet Complete AOS. Het is echter niet zo dat deze personen deels vrouw, deels man zijn. Doordat deze individuen niet beïnvloed worden door androgenen, zien zij er uiterlijk volledig uit als vrouw en voelen zij zich ook vrouw. Er is ook een tweede vorm, Partiële AOS, wat kan leiden tot heel uiteenlopende beelden van amibuïteit van de externe genitaliën. Zo kan er bij de vrouw bijvoorbeeld een vergroting van de clitoris optreden, of een hyspadie (een verplaatsing van de urinebuis in de penis) bij die man. Deze oorzaak kunnen we zoeken in een mutatie in het AR-gen. Dit gen zorgt ervoor dat er weinig androgeenreceptoren worden aangemaakt. Ook bij deze personen zullen er nooit interne vrouwelijke geslachtsorganen zijn, en zij zullen in de puberteit borsten ontwikkelen. In welke mate ze ontwikkelen in mannelijke richting hangt af van de ernst van de mutatie.
3.2.2 Behandeling
Bij de geboorte zal er natuurlijk een keuze gemaakt moeten worden m.b.t het geslacht van de baby. Deze keuze zal afhankelijk zijn van de mate van virilisatie (dit geeft ook een aanduiding in hoeverre het kind ongevoelig is voor testosteron). Als het kind volledig ongevoelig is, heeft het weinig zin het op te voeden als een jongen, aangezien toedienen van testosteron geen enkel effect zal hebben. De meeste van deze kinderen zullen dan ook opgevoed worden als meisje, de externe genitaliën worden bij de geboorte dan gecorrigeerd in vrouwelijke richting en de testes worden chirurgisch verwijderd. Met behulp van toediening van oestrogeen wordt gehoopt dat ze in de puberteit hun secundaire geslachtskenmerken zullen ontwikkelen. Moest het kind toch een mannelijke correctie hebben ondergaan, dan zal het in de puberteit waarschijnlijk een borstamputatie moeten late doen.
4. IDENTITEIT
De personen met deze aandoeningen zijn niet zo blij met de term ‘interseksualiteit’. Het geeft de indruk dat ze tussen twee geslachten zitten, wat voor de meesten onder hen zeker niet het geval is. Het merendeel van deze patiënten beschouwt deze aandoening als een lichamelijk kenmerk, en niet als een identiteit. Ze voelen zich man OF vrouw, niets ertussenin. De meeste baby’s worden vanaf de geboorte behandeld met hormonen of operaties, zodat ze in het leven kunnen staan als man OF vrouw. Er is slechts een héél beperkt aantal personen met een intersekse-aandoening die kiest voor een identiteit die ligt tussen man en vrouw, of zelfs voor een aparte sekse-identiteit.
