Bent u een vrouw en heeft u last van overgewicht? Heeft u vooral last van vetophoping rondom de bovenbenen, heupen en knieeën (de ‘paardrijbroek’), heeft u last van dikke enkels (overbloezende enkels), valt u wel af wanneer u een dieet volgt, maar verdwijnt uw paardrijbroek niet…misschien heeft u dan lipoedeem.
Lipoedeem betekent letterlijk ‘vetzwelling’. Het is een chronische aandoening van het vetweefsel, vrijwel uitsluitend voorkomend bij vrouwen. Dit artikel is bedoeld om meer bekendheid te geven aan deze, door veel artsen nog onbekende en/of onderkende, ziekte.
Bij lipoedeem is er sprake van een ongelijkmatige vetverdeling over het lichaam. Er is een stoornis in de aanmaak van vetweefsel. Bovendien is de afvoer van vocht via de lymfvaten niet optimaal. Gevolg is een onderhuidse ophoping van vet (lip) en vocht (oedeem). De afwijking komt voornamelijk voor aan het onderlichaam en soms ook aan de armen.
Hoe ontstaat lipoedeem?
Lipoedeem wordt meestal zichtbaar aan het eind van de puberteit. Vaak begint of verergert lipoedeem bij een hormoonwisseling, bijvoorbeeld in de puberteit of na een zwangerschap. De oorzaak van lipoedeem is niet bekend, wel staat vast dat erfelijke factoren een belangrijke rol spelen. Goed om te weten is dat te veel eten GEEN oorzaak is van het ontstaan van lipoedeem. De ziekte komt vrijwel alleen bij vrouwen voor. Bij mannen wijst lipoedeem op een hormonale stoornis.
Wat zijn de verschijnselen?
Het belangrijkste kenmerk van lipoedeem is vetophoping en dan vooral aan de onderbenen, heupen, dijen, binnenkant van de knieën en in mindere mate de onderarmen. Bij lipoedeem voelt de huid in de eerste jaren zacht aan. In de loop der tijd kunnen, vooral als er sprake is van overgewicht, veranderingen in het onderhuidse vetweefsel optreden. De huid wordt hierbij stugger en onregelmatiger. Als gevolg hiervan kan er zwelling ontstaan die door vocht wordt veroorzaakt.
Tevens blijkt bij lipoedeem vaak sprake van een zwak houdings- en bewegingsapparaat waarbij de banden (enkels, voeten, knieën) zwak zijn. Bij fysiotherapeutisch onderzoek wordt zo vaak verminderde spierkracht gevonden en zwakke gewrichten en steunweefsel. Soms heeft een patiënt last van doorgezakte voeten.
In tegenstelling tot andere vormen van oedeem kunnen bij lipoedeem geen deukjes in de huid worden gedrukt. Bij lipoedeem kunnen aan de dijbenen fijne putjes ontstaan, in de volksmond “sinaasappelhuid” of “cellulitis” genoemd. Door een verhoogde kwetsbaarheid van de haarvaatjes in het vetweefsel kunnen bloeduitstortingen eerder optreden.
Wat zijn de klachten?
Vrijwel alle patiënten klagen over een pijnlijk, gezwollen gevoel in het aangedane deel van de benen. De huid, vooral van de scheenbenen is erg gevoelig vooral voor druk van buitenaf ( “pijn bij het dragen van steunkousen”). Een koud gevoel, vooral van de onderbenen, is een andere veel gehoorde klacht. De klachten nemen in de loop van de dag toe, vooral bij warmte. Deze variant is wel beschreven als het Lipoedeem van Allen-Hinze.
Een andere veel gehoorde klacht is dat patiënten vaak moeheid ervaren en dat blijkt dat lichamelijke inspanning moeilijk is. Overigens is een patiënt zich dat vaak niet eens bewust en vindt men zelf dat de spieractiviteit ruim voldoende is. Na lang staan en/of zitten kan aan het eind van de dag enige zwelling van de voeten optreden. Blijvende zwelling van de voeten kan wijzen op een beginnend, bijkomend lymfoedeem. Hoog leggen van het been doet bij lipoedeem de klachten niet afnemen. Langer bestaand lipoedeem en overgewicht kunnen een extra belasting betekenen van de gewrichten. Daardoor komen voet-, knie- en heupklachten bij lipoedeem vaker voor dan bij gezonde personen.
Lipoedeem en lymfoedeem
Lipoedeem moet worden onderscheiden van lymfoedeem. Een groot verschil tussen lip- en lymfoedeem is dat bij lymfoedeem pijn een weinig voorkomende klacht is. Lymfoedeem begint daarnaast meestal eenzijdig en lipoedeem altijd tweezijdig. Bij lymfoedeem treedt ook zwelling van de hand en voet op en bij lipoedeem niet. Een bloeduitstorting na klein letsel treedt bij lymfoedeem zelden op. Lipoedeem vormt voor veel vrouwen een zware psychische belasting met vooral gevoelens van schaamte. Het altijd dragen van broeken is hiervan een duidelijk signaal.
Wel is het zo dat, wanneer lipoedeem niet wordt behandeld, patiëntenvaak in een periode van 15 jaar lymfoedeem erbij ontwikkelen. Dat komt doordat er sprake is van een verminderde afvoer van weefselvocht in combinatie met verslapping van bindweefsel. Patiënten met lymfoedeem kunnen er echter geen lipoedeem bij ontwikkelen, aangezien lipoedeem is aangeboren.
Wat kunt u er aan doen?
Als lipoedeem lang bestaat ziet men vaak dat er bijkomende klachten ontstaan. Alleen goede lichamelijke inspanning, oefeningen, actief zijn en een goed dieet waarbij voedsel inname en verbranding in evenwicht zijn, kan een patiënt deze bijkomende klachten proberen te voorkomen of te beperken. Vaak komt men in een negatieve spiraal waardoor juist veel spierzwakte en overgewicht kunnen ontstaan, waardoor een lipoedeem verergert en er later vochtophoping bij ontstaat (lymfo-lipoedeem).Het is belangrijk dat u er zelf voor zorgt dat u de juiste diagnose krijgt en dat een multidisciplinair team een beoordeling en advies geeft over uw persoonlijk situatie. Liopoedeem kan (nog) niet worden voorkomen en behandeling is dat ook gericht op factoren die de lipoedeem negatiefbeïnvloeden.
Factoren die lipoedeem negatief beinvloeden zijn:
- aanleg tot overgewicht
- verkeerde voeding
- hormonale factoren
- lang zitten of staan
- te weinig spierarbeid
- warmte
- aanwezigheid van lymfoedeem / veneus oedeem
- veranderd zelfbeeld
Behandelmethoden waar u aan kunt denken zijn het dragen van steunkouzen, manuele lymfdrainage en liposculpture, maar de meningen onder de deskundigen zijn verdeeld en over de lange termijn gezien zijn nog geen resultaten bekend van de effecten. Ik ga hier op deze plak dan ook geen advies geven over de ‘beste methode’. Het enige advies dat ik u wil geven is; zorg dat u serieus wordt genomen, dat u een diagnose kriijgt, dat u uw eigen casemanager blijft en laat u informeren over de beste behandelmethoden voor uw situatie!
