Coeliakie, ook wel inheemse spruw genoemd, is een chronische aandoening aan de darmen. De ziekte kenmerkt zich door een aangeboren glutenintolerantie. Velen hebben wel eens anderen horen zeggen dat ze intolerant zijn voor gluten, maar wat betekent dit nu precies?
Gluten is een graaneiwit. Gluten wordt in de plant opgeslagen in de graankorrel en zorgt zo voor reservevoedsel voor de plant. Echter, niet alle producten rijk aan koolhydraten bevatten gluten. Wilde rijst, boekweit, sojabonen en bijvoorbeeld zonnebloempitten zijn geen ‘granen’ en bevatten daarom ook geen gluten. Gluten kunnen alleen voorkomen in plantaardige producten, nooit in dierlijke. Gluten is opgebouwd uit twee verschillende soorten proteïnen (eiwitten), namelijk gliadine en glutenine. Deze eiwitten geven elasticiteit en stevigheid aan meelproducten. Bij het bakken van brood is het gluten verantwoordelijk voor het vasthouden van de vrijkomende koolstofdioxide in het deeg. Hierdoor kan het brood netjes rijzen. Helaas heeft dit voor sommige mensen een nadelig effect. Echter, alleen gliadine kan aanleiding geven tot coeliakie.
Hoe kunnen deze gluten nou voor zoveel elende zorgen en leiden tot coeliakie?
Coeliakie wordt gezien als een autoimmuunziekte. Bij deze voedselallergie tegen tarwe, komen antistoffen in het lichaam vrij tegen de eiwitten die in de tarwe worden gevormd. Mensen met deze overgevoeligheid voor gluten ontwikkelen vaak ernstige darmstoornissen wanneer zijn het dieet niet aanpassen. In alleen Nederland zijn momenteel 85.000 mensen bekend die coeliakie hebben.
Wat gebeurt er nu in de darmen van mensen met coeliakie?
In de darm van een coeliakie patient in de opname van voedsel verstoord. Een normale en gezonde dunne darm is voorzien van zogenoemde darmvlokken (villi). Bij gezonde mensen zijn deze villi goed ontwikkeld en zorgen ze voor een groot oppervlak zodat voedingsstoffen gemakkelijk opgenomen kunnen worden. Bij mensen met coeliakie zijn de villi bijna tot helemaal verdwenen. Het oppervlak in de dunnen darm is erg klein waardoor het de voedselopname wordt bemoeilijkt. In plaats van goede opname van voedingsstoffen, glijdt de voedselmassa snel voorbij waardoor ze niet snel genoeg opgenomen worden. Dit zorgt voor slecht verteerd en vettige ontlasting. Deze mensen kunnen verder erg last hebben van diarree en verstopping van de darmen. Het is daarom niet verwonderlijk dat deze mensen erge pijnklachten ondervinden. Chronische vermoeidheid, buikpijn, diarree en botontkalking zijn veel gehoorde klachten. Om deze klachten te voorkomen, dienen patienten met coeliakie een glutenvrij dieet te volgen. Zelfs een kruimel gluten kan bij een aantal mensen klachten geven.
Een glutenvrij dieet houdt in dat alle producten waar gliadines in zitten, worden vermeden. De villi kunnen zich weer herstellen en voedingsstoffen kunnen weer normaal worden opgenomen. Helaas is coeliakie niet te genezen. Om blijvend een goede darmfunctie te hebben, dienen deze mensen voor altijd een glutenvrij dieet te volgen. Wanneer ze toch weer glutenhoudende producten eten, zou weer een verslechtering kunnen optreden van de darmen.
