Wat is de darm?
De darm is onderdeel van ons spijsverteringsstelsel. Het bestaat uit de dikke darm en de dunne darm. Voedsel komt binnen via onze slokdarm en gaat na de maag naar de dunne darm. In de dunne darm wordt het meeste voedsel verteerd en hetgene dat niet is verteerd komt terecht in de dikke darm. Dit zijn voornamelijk vezels. In de dikke darm komen de meeste vormen van darmkanker voor. De dikkedarm is weer onderverdeeld in drie delen: de blinde darm, de karteldarm (colon) en de endeldarm. In deze laatste fase van de vertering wordt in de colon het overgebleven vocht en voedingsstoffen geabsorbeerd. De hierna nog steeds niet verteerde etensresten worden naar de endeldarm vervoerd en verlaten het lichaam via de anus.
Hoe en bij welke groep mensen komt dikke armkanker veel voor?
Na borstkanker komt bij vrouwen dikkedarmkanker het meest voor. De meest voorkomende soorten kanker bij mannen zijn prostaatkanker en longkanker, daarna dikkedarmkanker. Dikkedarmkanker kan voorkomen op hele jonge leeftijd, dit wordt juveniele darmkanker genoemd. Dikkedarmkanker wordt vaker vastgesteld bij mannen en vrouwen van 60 jaar of ouder. Bij 5-10% van de gevallen gaat het om een erfelijke vorm van dikkedarmkanker.
Bij het ontstaan van kanker spelen veel factoren een rol. Dit kunnen hormomen zijn, het afweersysteem, maar ook de erfelijkheid. Het lijkt erop dat het voedingspatroon en leefpatroon van ons ook een grote rol speelt bij het ontstaan van dikke darmkanker. Veel rood, vet en bewerkt vlees eten is een risicofactor, net als te weinig lichaamsbeweging, overgewicht, obesitas, weinig vezels in het voedsel, roken en het drinken van alcohol.
Waar ontstaat dikkedarmkanker en wat is de groeiwijze?
Tussen de 50 en 60% van de tumoren onstaan in de laatste delen van de dikke darm. Dit gedeelte zijn het sigmoïd en de endeldarm. Bij 1/3 van de dikkedarmkanker gevallen gaat het om endeldarmkanker.
Dikkedarmkanker begint vaak als gezwellen die op poliepen lijken. Na een aantal jaren groeien kunnen ze een tumor gaan vormen. Deze kan zich dan hechten aan de darmwand. De dikkedarmtumor kan door de darmwand heen groeien, wanneer deze groter wordt. Wanneer dit gebeurd ontstaat er een groter risico dat er tumorcellen in het lichaam worden verspreid. Dit komt doordat er om de darmen een groot systeem aan lymfevaten en lymfeklieren ligt. Wanneer de tumorcellen in een lymfe terecht komt, kan deze ook terechtkomen in een lymfeklier. Deze tumorcellen kunnen weer uitgroeien tot een nieuwe tumor of meerderen (uitzaaiingen/metastasen).
Er is ook een andere manier waardoor de tumorcellen zich kunnen verspreiden en dat is via het bloed. Hierdoor kunnen er op andere plekken in het lichaam metastasen ontstaan, zoals bijvoorbeeld in de lever of in de longen.
Vroege screening
Hoe eerder dikkedarmkanker wordt ontdekt, hoe eerder het kan worden behandeld. Poliepen in de dikkedarm kunnen dan op tijd worden verwijderd. Hierdoor wordt de kans groter op een genezing en overleving. Het plan bestaat om vanaf 2013 een bevolkingsonderzoek in te voeren. Iedereen in Nederland tussen de 55 en 75 jaar krijgt dan de kans om één keer per twee jaar gescreend te worden op dikkedarmkanker.
Wanneer dikke darmkanker nog niet is uitgezaaid en er wordt vroeg ontdekt dat het om dikkedarmkanker gaat, is de overlevingskans nog 90%. Wanneer het wel is uitgezaaid is de overlevingskans 40%.
Veel voorkomende klachten bij dikke darmkanker zijn: diarree of verstopping, rectale bloedingen, bloed in de ontlasting, kramp of pijn in de buik en nadat je naar het toilet bent geweest het gevoel hebben dat je darm nog niet leeg is. Er wordt aangeraden om naar de dokter te gaan als je langer dan vier weken last hebt van deze symptomen. Bij endeldarmkanker is de ontlasting steviger. Hier kan de kanker voornamelijk tot krampen leiden. Voornamelijk kanker bij de blindedarm kan leiden tot bloedverlies. Het bloed is niet zichtbaar in de ontlasting, door verdunning. Het kan wel aangetoond worden door middel van laboratoriumonderzoek. Tumoren vlakbij de anus kunnen het loze gevoel geven dat je nog naar het toilet moet. Het kan zijn dat de tumor aan het eind van de dikkedarm zit (in de endeldarm) en er helder bloed in de ontlasting komt. Soms wordt er ten onrechte hierdoor gezegd dat men aambeien heeft.
Hoe wordt de tumor gediagnostiseerd?
Er zijn verschillende manieren om de tumor op te sporen. Voornamelijk worden endoscopie, een CT-scan, MRI-scan of interne echoscopie gebruikt. Bij endoscopie kijkt de arts met een endoscoop via een natuurlijke opening of een sneetje in de huis in het lichaam. Een scopie is een onderzoek waarbij de arts via een natuurlijke opening of via een sneetje in de huid in het lichaam. Met een CT-scan (computer-tomografie-scan) wordt er beeldvormend onderzoek uitgevoerd met behulp van röntgenstraling. Er worden een aantal doorsnedefoto's gemaakt van het lichaam. Bij een MRI-scan (magnetic resonance imaging-scan) worden er beelden van organen en weefsels gemaakt door gebruik te maken van magnetische resonantie.
Alle vier de technieken kunnen worden gebruikt bij kanker in de endeldarm. Zo kan men vaststellen hoever de kanker door de darmwand is gegroeid en of er naburige organen zijn aangetast.
Wat zijn de behandelmethoden voor dikkedarmkanker?
Voor welke behandeling er wordt gekozen hangt van het groeistadium van de kanker af en van de locatie in de dikkedarm. Bij verwijdering van een tumor wordt omringend weefsel ook weggenomen, met daarin de lymfeklieren.
De behandeling kan chirurgisch zijn of door middel van chemotherapie of een combinatie van beiden. Chemotherapie is een behandeling door middel van medicijnen. Deze medicijnen worden cytostatica genoemd en zijn ervoor om het celdelingproces stop te zetten. Zowel tumor als normale cellen worden hierdoor gestopt om te delen. Tumorcellen zijn veel meer bezig met delen en worden hierdoor harder getroffen. Normale cellen kunnen zich weer herstellen na de chemotherapie.
Wanneer de kanker nog niet of oppervlakkig op de darmwand zit kan het aangetaste stuk darm chirurgisch verwijderd worden. De uiteinden kunnen weer aan elkaar worden gehecht. Als de kanker al door de darmwand is gedrongen en deze wel/niet is uitgezaaid naar lymfeklieren en nog niet naar andere organen in het lichaam, kan er ook chirurgie worden toegepast. Soms gaat dit ook in combinatie met chemotherapie (vooral als er uitzaaiing naar de lymfeklieren is). Bij kanker dat is uitgezaaid naar andere organen wordt er chemotherapie toegepast. Soms is het aantal uitzaaiingen beperkt en kan er nog chirurgie toegepast worden.
Bovenin de dikkedarm is er genoeg ruimte om omringend weefsel ook te verwijderen, zonder dat er schade aangericht wordt aan aangrenzende organen. Bij tumoren in de endeldarm is er veel minder ruimte voor de chirurg om omringend weefsel ook te verwijderen. Hier liggen namelijk de blaas en baarmoeder of prostaat in de weg. Hier wordt vaak ook gebruik gemaakt van radiotherapie. Door middel van radiotherapie wordt het DNA beschadigd. Normale cellen herstellen hierna snel, maar tumorcellen kunnen niet goed herstellen of hun groei wordt geremd. De duur van deze behandeling kan verschillen van een paar dagen tot een aantal weken.
