Een bekende en veel voorkomende aandoening onder met name bedlegerige patiënten (patiënten die aan het bed gebonden zijn) is decubitus. In dit artikel kunt u meer lezen over het ontstaan van deze aandoening, de symptomen ervan en met name over decubituspreventie.
Wat is decubitus?
Kort gezegd, is decubitus een verandering in het weefsel die ontstaat door een zuurstoftekort als gevolg van druk- en schuifkracht. Decubituswonden worden ook wel doorligplekken genoemd. Gedurende de hele dag zijn er situaties waarin er druk uitgeoefend wordt op bepaalde plekken van ons lichaam. Wanneer wij bijvoorbeeld op een stoel zitten, is er sprake van druk op een bepaald gedeelte van het lichaam, met name op en rondom de stuit.
Wanneer er sprake is van een dergelijke druk op het weefsel, betekend dit dat de doorbloeding op die plek ogenblikkelijk vermindert wordt. Wanneer dit korte tijd zo is, heeft dit absoluut geen gevolgen. Echter, wanneer de druk op het weefsel gedurende té lange tijd plaatsvindt, kan er weefselschade optreden. De druk- of schuifkrachten zorgen ervoor dat de bloedvaten dichtgedrukt worden, en de doorbloeding zo vermindert. Het gevolg hiervan is dat het weefsel afsterft door een tekort aan zuurstof.
Kijkend naar de oorzaken van decubitus kan er onderscheid gemaakt worden tussen comprimerende kracht (druk) en schuifkracht. Comprimerende kracht kan omschreven worden als een kracht/druk die loodrecht op het weefsel wordt uitgeoefend. Schuifkracht kan omschreven worden als een kracht die evenwijdig aan het weefsel wordt uitgeoefend.
Decubitus kan in principe op elke plaats van het lichaam ontstaan, maar komt het meest voor op plaatsen met de volgende kenmerken:
- Botweefsel dicht onder het huidoppervlak;
- Een relatief dunnen laag spier- en vetweefsel of een dikke laag vetweefsel tussen lichaamsoppervlak en botweefsel;
- De draagvlakken van het menselijk lichaam.
Stadia van decubitus.
In de loop der jaren zijn er tientallen indelingen van decubitus gemaakt. De volgende indeling is echter het meest gebruikt en toegepast:
- Niet-wegdrukbare roodheid (roodheid die niet weg te drukken is);
- Blaarvorming of ontvelling (aantasting van de huid);
- Oppervlakkige decubitus (letsel van de huid met inbegrip van aantasting van het subcutane, onderhuidse weefsel);
- Diepe decubitus (letsel van de huid, met uitgebreide vernietiging van het onderhuidse weefsel. Dit kan heel diep gaan, dwars door spieren, tot op het bot).
Risicofactoren voor het ontwikkelen van decubitus.
Alleen de hiervoor beschreven druk- en schuifkrachten zijn niet voldoende om het ontstaan van decubitusplekken volledig te verklaren. Er kunnen meer factoren zijn die een rol spelen. Een opsomming:
- Medicatie (sommige medicamenten hebben een verlaging van de pijngrens of een vermindering van de mobiliteit als gevolg);
- Lichaamshouding (de ene houding zorgt voor meer druk dan de andere);
- De hardheid van de ondergrond (hard matras, zacht matras);
- Incontinentie (een vochtige huid zal meer te lijden hebben van schuifkrachten dan een droge huid);
- Transpiratie
- Slechte voedingstoestand, uitdroging;
- Leeftijd (oudere mensen kunnen minder druk verdragen dan jongeren);
- Roken (de doorbloeding is dan al verslechtert!)
Preventiemogelijkheden om decubitus te voorkomen.
Er kan onderscheid gemaakt worden twee soorten decubituspreventie: De eerste is gericht op het verminderen van de grootte van de druk:
- Drukverlagende bedden;
- Kussens;
- Hielbeschermers.
De tweede is een vermindering van de duur van de druk:
- Wisselhouding (regelmatig van positie wisselen);
- Alternerende drukmatrassen (matrassen die afwisselend de druk verhogen en verlagen op bepaalde lichaamsplaatsen)
Verder is het erg belangrijk te zorgen voor een goede voedings- en vochtinname, om de algemene conditie zo goed mogelijk te houden.
Wat betreft preventie zijn er ook een aantal maatregelen die, met name in het verleden, regelmatig toegepast werden, waarvan inmiddels echter bekend is dat deze maatregelen beter achterwege gelaten kunnen worden. Hierbij kan gedacht worden aan massage, gebruik van ijs of föhns, ringkussens, transparante folies of glycerine-verbanden.
