Diensten zijn altijd al een zeer belangrijke factor voor de Europese Unie geweest. Hierdoor was het zodoende essentieel dat de verschillende dienstenmarkten zouden blijven groeien, maar gezien het feit dat deze groei zeer zwak was door een aantal aanwezige belemmeringen op de internationale markt moest er een oplossing komen. Vanuit deze gedachte kwam het voorstel voor de Bolkestein – richtlijn. Dit zou de oplossing zijn om de belemmeringen te verwijderen en het zou tegelijkertijd meewerken aan de realisatie van het Lissabon verdrag. De richtlijn was hiervoor essentieel, vandaar dat ik de volgende vraag wil beantwoorden: Waarom zou de Bolkestein – richtlijn onontbeerlijk zijn voor het creëren van een interne markt ?
De Bolkestein-richtlijn
Diensten zijn altijd al een zeer belangrijke factor voor de Europese Unie geweest. Hierdoor was het zodoende essentieel dat de verschillende dienstenmarkten zouden blijven groeien, maar gezien het feit dat deze groei zeer zwak was door een aantal aanwezige belemmeringen op de internationale markt moest er een oplossing komen. Vanuit deze gedachte kwam het voorstel voor de Bolkestein – richtlijn. Dit zou de oplossing zijn om de belemmeringen te verwijderen en het zou tegelijkertijd meewerken aan de realisatie van het Lissabon verdrag. De richtlijn was hiervoor essentieel, vandaar dat ik de volgende vraag wil beantwoorden: Waarom zou de Bolkestein – richtlijn onontbeerlijk zijn voor het creëren van een interne markt ?
1.1 Het voorstel van de Bolkestein – richtlijn
De dienstensector wordt al tijden gedefinieerd als een van de belangrijkste sectoren van de Europese Unie. Dit is niet onbegrijpelijk, want de dienstensector besloeg ruim 70% van de banen in de gehele tewerkstelling van de Europese Unie en bovendien was meer dan 50% van het BBP in de Europese Unie afkomstig uit de dienstensector. Niettemin had de dienstensector veel groeipotentie, maar ze vertoonde daarentegen een zeer zwakke en gematigde groei. Dit gevolg had als oorzaak dat maar een fractie van de totaliteit van activiteiten uit dienstensector zich op internationale schaal afspeelde en er was bijgevolg bijna geen sprake van internationale handel. Hierdoor stagneerde de groei van de dienstensector in vergelijking tot de groei die de andere sectoren vertoonden. De verschillende aanwezige belemmeringen in de Europese Unie waren aansprakelijk en dienovereenkomstig de hoofdoorzaak van al deze moeilijkheden.
In maart 2000 vond een politiek proces zijn voortgang bij de Europese Raad van Lissabon. Hier werd het doel uitgewerkt om van de Europese Unie het meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld te maken. De realisatie van dit doel zou zich tegen 2010 moeten bevinden. Om dit doel te realiseren was het essentieel om de belemmeringen op de internationale markt aan de banden te leggen. De Raad verzocht aan de Europese Commissie en aan de lidstaten van de Europese Unie om gezamenlijk een internemarkt – strategie uit te werken om deze belemmeringen te verwijderen.
Met de internemarkt – strategie als hoofdgedachte kwam Europees Commissaris Frits Bolkestein op 25 februari 2004 met het voorstel van de Bolkestein – richtlijn. Deze dienstenrichtlijn moest er voor zorgen dat de voorwaarden voor vestiging en grensoverschrijdende dienstverrichting verbeterenden.
1.2 De inhoud van de Bolkestein – richtlijn
Het hoofddoel van de Bolkestein – richtlijn is het realiseren van een interne markt met vrij verkeer van diensten. De doelstellingen hierbij zijn, enerzijds het vergemakkelijken van permanente vestiging van de EU-burgers die diensten verlenen in andere lidstaten door middel van het vereenvoudigen van de toelatings-, erkennigs-, en vergunningsprocedures en anderzijds het vergemakkelijken van het tijdelijk aanbieden van diensten in een andere lidstaat.
De verdere inhoudelijke aspecten van de Bolkestein – richtlijn zijn opgebouwd vanuit het doel en doelstellingen van de richtlijn en zijn de bronnen voor de realisatie van het uiteindelijke doel. Deze aspecten worden nader besproken.
1.2.1 Horizontale richtlijn
De Bolkestein – richtlijn is een kaderrichtlijn, die horizontaal alle diensten omvat, indien ze niet expliciet uitgesloten zijn. Inhoudelijk betekend dit dat elke economische activiteit op het gebied van dienstverlening, waarvoor normaliter een economische tegenprestatie voor wordt ontvangen gedefinieerd wordt als een dienst en zodoende valt onder de Bolkestein – richtlijn. De enige diensten waarop de richtlijn niet van toepassing is zijn de diensten met een niet-economisch aard en de diensten die de staat verricht zonder tegenprestatie in het kader van sociaal, cultureel, gerechtelijk en onderwijsgebied.
Doordat het begrip diensten in de Bolkestein – richtlijn zo breed is geformuleerd, vallen niettemin de diensten afkomstig uit de welzijnssector ook onder de richtlijn, terwijl de dienstenactiviteiten uit de onderwijssector niet onder de richtlijn vallen. Dit komt doordat dienstenactiviteiten uit de welzijnssector worden uitgevoerd voor een tegenprestatie namelijk een vergoeding van de cliënt en/of overheid en worden bijgevolg als een dienst met economisch aard beschouwt. De dienstenactiviteiten vanuit de onderwijssector worden daarentegen gefinancierd door de overheid.
De richtlijn is zodoende zowel van toepassing op de diensten die niet geregeld zijn via een sectorgewijze aanpak als op de diensten die per lidstaat gereglementeerd zijn of zelfs verboden zijn.
1.2.2 Oorsprongslandprincipe, harmonisatie en administratieve verwerking
De Bolkestein – richtlijn schrijft verschillende maatregelen voor aan de lidstaten van de Europese Unie. In deze maatregelen worden drie verschillende elementen met elkaar gecombineerd, namelijk het oorsprongslandprincipe, harmonisatie en administratieve verwerking, om op deze manier de aanwezige barrières op de internationale markt te ontkrachten.
Als eerste bespreken we de maatregelen om de belemmeringen voor de vrijheid van vestiging op te heffen. Dit wordt voornamelijk waargemaakt door de vereenvoudiging van de administratieve verwerking. Hierbij gaan verschillende situaties gepaard, zoals de invoering van één loket. Dit loket krijgt de identiteit van een centraal contactpunt waar dienstverrichters administratieve plichtpleging kunnen vervullen en waar zowel dienstverrichters als afnemers van diensten gemakkelijk toegang hebben tot informatie. Een andere situaties die zich zou voordoen is dat men een dienstenactiviteit alleen nog afhankelijk kan maken van een vergunningsstelsel als er aan drie voorwaarden is voldaan, namelijk het vergunningsstelsel mag niet discriminerend zijn, het is objectief gerechtvaardigd door een dwingende reden van algemeen belang en indien het voor controle al te laat is om doeltreffend te zijn. Als laatste wordt er een verbod gelegd op alle wettelijke beperkingen en moeten alle wettelijke eisen in overeenstemming met de richtlijn zijn.
Als tweede bespreken we de maatregelen om de belemmeringen voor het vrije verkeer van diensten op te heffen. Voor de verwezenlijking van het vrije verkeer van diensten zou het oorsprongslandprincipe ingevoerd worden. Dit beginsel zorgt ervoor dat dienstverrichters zich alleen aan de nationale bepalingen hoeven houden van hun land van oorsprong, zelfs al bevinden ze zich of bieden ze diensten aan in een andere lidstaat. Dit betekend eveneens dat lidstaten geen eisen kunnen stellen aan dergelijke dienstverrichters. De lidstaat van oorsprong draagt de verantwoordelijk om dienstverrichters en de door hem verrichte diensten te controleren zowel in de eigen lidstaat als in een andere lidstaat. Daarenboven neemt het oorsprongslandprincipe met zich mee dat natuurlijke en rechtspersonen gebruik kunnen maken van de diensten uit een andere lidstaat, zonder dat de eigen lidstaat hier een stokje voor kan steken. Er is een verbod gelegd op discriminerend gedrag. Een uitzondering op het oorsprongslandprincipe gold voor het detacheren van werknemers, in dit geval bleef de Europese detacheringsrichtlijn van toepassing.
Als laatste bespreken we de maatregelen die het wederzijdse vertrouwen tussen lidstaten betreffen. Wezenlijke belanghebbenden en vraagstukken worden in de harmonisatie van wettelijke bepalingen gegarandeerd om evenredige bescherming te krijgen. De consumenten zijn een van de belanghebbende die beschermd worden. Dienstverrichters hebben informatieverplichtingen tegenover de consument en zijn daarenboven verplicht op beroepsverzekering, multidisciplinaire activiteiten en alternatieve geschillenbeslechting. Ze zijn tevens gebonden aan regels voor de uitwisseling van informatie over de hoedanigheid van de dienstverrichter. Lidstaten worden verplicht om samen te werken en moeten elkaar vertrouwen om de controle op de dienstverrichters efficiënt te laten verlopen. Bovendien moet er een duidelijke taakverdeling komen onder de lidstaten. Overigens zijn er maatregelen nodig die de kwaliteit van de diensten bevorderd en die de gedragregels bevorderen op communautair niveau.
1.3 Verwachte effecten voor de internationale dienstenhandel
De Bolkestein – richtlijn neemt een flink aantal aanpassingen en wijzigingen met zich mee voor de Europese Unie. De lidstaten waarbij de diensten streng gereglementeerd zijn zullen een gehele metamorfose moeten ondergaan om de regelgeving aan te passen aan de richtlijn. Daarentegen neemt de Bolkestein – richtlijn echter verscheidene effecten met zich mee, die op langer termijn positief zullen uitvallen voor de Europese Unie en haar lidstaten. Deze effecten zijn volkomen essentieel voor het verwezenlijken van de doelstellingen van het verdrag van Lissabon.
1.3.1 Dienstenverkeer en buitenlandse investeringen
Voornamelijk wordt de reguleringsdruk gezien als de hoofdoorzaak van de barrières op de internationale markt, omdat er vanuit wordt gegaan dat het moeilijkheden oplevert om diensten aan te bieden in andere lidstaat waar dienstenactiviteiten streng gereglementeerd zijn. Dit is gedeeltelijk waar, maar het grootste probleem is te vinden bij de heterogeniteit van het beleid van de verschillende lidstaten. Het feit dat de regelgeving en het beleid ten aanzien van diensten totaal verschillend georganiseerd is in de lidstaten levert barrières op bij het aanbieden van diensten op internationaal niveau. De richtlijn zou deze ongemakkelijkheden, door invoer van het oorsprongslandprincipe en verdere maatregelen, voor zover mogelijk ongedaan maken. De beleidsheterogeniteit tussen lidstaten zal tot ruim 50 procent verminderen. Hierdoor wordt het internationaal aanbieden van diensten vergemakkelijkt en toenemen. Dit brengt op langer termijn positieve effecten mee voor het intra-EU dienstenverkeer en de directe buitenlandse investeringen.
Uit onderzoek van het CPB blijkt dat het intra-EU dienstenverkeer 15 procent toe kan nemen en zelf potentie heeft voor een toename tot 30 procent. Deze stijging komt met name door een toename van de diensten met een hoge internationale verhandelbaarheid, zoals toerisme, transport en diensten aan bedrijven. Ook de directe buitenlandse investeringen zouden in dienstensector een stijging realiseren van 20 tot maximaal 35 procent. De verwachting is dat deze stijging het grootste zal zijn tussen de handeldrijvende lidstaten die voor zover excentrieke marktreglementen voor diensten hadden.
1.3.2 Globale welvaart
Invoering van de Bolkestein – richtlijn zou niet alleen positieve effecten op de dienstenhandel en de investeringen hebben, maar ook op de welvaart van de Europese Unie. Zelfs consumenten bevinden voordeel bij de doorvoering van de richtlijn, want het welvaartpercentage van de consument zou volgens verwachtingen 0,6 procent stijgen. Dit betekend een stijging van een zekere 37 biljoen euro. Consumenten kunnen zodoende meer uitgeven, waardoor bijgevolg de toegevoegde waarde in de productie een potentiële stijging heeft van maarliefst 1,1 procent.
Bovendien heeft de gehele beroepsbevolking, werkend of werkloos, ook baat bij de invoering van die richtlijn. Het percentage werkloze beroepsbevolking wordt kleiner, doordat invoering van de richtlijn als gevolg heeft dat de tewerkstelling stijgt met 0,5 procent. De richtlijn creëert zodoende 600.000 nieuwe banen in de Europese Unie. De lonen van beroepsbevolking ondervinden ook een stijging van ruim 0,4 procent. 9
1.4 Conclusie
De vraag die ik tijdens dit artikel wil beantwoorden is: Waarom zou de Bolkestein – richtlijn onontbeerlijk zijn voor het creëren van een interne markt ? Het creëren van een interne markt is ten eerste essentieel voor het behalen van de doelstellingen van de Raad van Lissabon om van de Europese Unie tegen 2010, het meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld te maken. Vanuit deze gedachten is de Bolkestein – richtlijn ontstaan.
Er waren veel barrières aanwezig op de internationale markt van de Europese unie, waardoor de internationale dienstenactiviteiten zich voornamelijk afspeelden op nationaal gebied. Dit had als gevolg dat de groei afkomstig uit de dienstensector zeer zwak was, terwijl deze sector juist veel groeipotentie had, maar deze niet kon realiseren door de aanwezige belemmeringen op de internationale markt. Deze groei van dienstensector was een van de belangrijkste factoren voor de realisatie van de doelstellingen van de Raad van Lissabon, omdat ze zorgden voor meer dan 50% van het BBP en 70% van de tewerkstelling in de EU en bovendien ze heeft de meeste potentie om de Europese unie uit te laten groeien tot het meest concurrende en dynamische kenniseconomie ter wereld. De Bolkestein – richtlijn zou deze barrières uit de weg ruimen en de belemmeringen voor zover mogelijk met verschillende maatregelen te verwijderen uit de internationale markt. Bovendien wordt door het horizontale karakter van de richtlijn en het invoeren van het oorsprongslandprincipe het aard van de dienstenbeleid van de verschillende lidstaten voor de helft meer homogener. Hierdoor worden de barrières aan banden gelegd, waardoor het internationaal aanbieden van diensten wordt vergemakkelijkt en bijgevolg zal de groei uit de dienstensector een stijgende lijn vertonen. Niettemin krijgt de Europese markt meer het karakter van een interne markt door een redelijk homogeen beleid dat gehanteerd wordt in de verschillende lidstaten en doordat de internationale dienstenhandel groeit. Op langer termijn als de Bolkestein – richtlijn op vollere sterkte zal zijn, zal dienovereenkomstig de interne markt meer vorm krijgen en uiteindelijk als de beoogde situatie gecreëerd is zal de Europese Unie als een interne markt exciteren, met name door de invoering van de Bolkestein – richtlijn.
